SQL Server چیست و چه کاربردهایی دارد؟

SQL Server، یک سیستم مدیریت دیتابیس رابط است که طیف عظیمی از فرآیندهای جابه جایی و نقل و انتقالات داده، هوش تجاری و تحلیل اپلیکیشن ها را پشتیبانی می کند.

سیستم های مدیریت دیتابیس های رابط را به اختصار RDBMS می نامند که در واقع مخفف عبارت relational database management system هستند. لذا می توان به عبارت ساده تری، اینگونه بیان کرد که Microsoft SQL Server یک RDBMS است.

Microsoft SQL Server یکی از سه تکنولوژی پیشرو در بازار مدیریت دیتابیس ها است. دو گزینه دیگر با نام های Oracle Database و IBM’s DB2 در بازار مشغول به فعالیت هستند.

درست مانند سایر نرم افزارهای RDBMS نرم افزار Microsoft SQL Server هم مبتنی بر SQL ساخته شده است. SQL در واقع یک زبان برنامه نویسی استاندارد است که به طور معمول توسط مدیران دیتابیس ها (DBAs) و سایر توسعه دهندگان، جهت مدیریت دیتابیس ها و کوئریِ (Query) داده های موجود در آن ها، مورد استفاده قرار می گیرد.

نگاهی به ساختار Microsoft SQL Server و نحوه عملکرد آن

درست مانند سایر RDBMS ها، SQL Server نیز بر اساس یک ساختار جدولی تشکیل شده از ردیف های مختلف، به وجود آمده است. ساز و کار SQL Server به این صورت است که داده های مرتبط با یکدیگر را از جدول های گوناگون به یکدیگر متصل می سازد.

البته SQL Server این کار را بدون آنکه از داده ها در فضاهای مختلف دیتابیس، ذخیره سازی های اضافی بگیرد، به انجام می رساند. این شیوه از ارتباط دهی داده ها به یکدیگر، از سرعت و دقت عمل بالایی برخوردار است.

هسته اصلی Microsoft SQL Server، مجموعه موتور دیتابیس SQL Server است که وظیفه مدیریت ذخیره سازی اطلاعات، انجام صحیح فرآیند ها و امنیت سرور را بر عهده دارد.

این مجموعه شامل یک موتور رابط و یک موتور ذخیره ساز است. موتور رابط که فرآیند کامندها و کوئری ها (Commands & Queries) را به انجام می رساند و موتور ذخیره ساز که مدیریت فایل های دیتابیس، جداول، صفحات، ایندکس ها، بافرهای دیتا و نقل و انتقالات آن ها را بر عهده دارد. در بستر موتور دیتابیس، سیستم عامل SQL Server قرار دارد که به آن SQL Operating System یا به اختصار SQLOS نیز می گویند.

سیستم عامل SQL عملکردهای سطح پایین را مدیریت می کند. مواردی مثل مدیریت حافظه (memory) یا I/O، برنامه ریزی های شغلی و یا قفل کردن اطلاعات جهت جلوگیری از تضاد و بهم ریختگی های ناشی از بروزرسانی ها.

لایه ای از یک رابط شبکه (Network Interface)، بالای موتور دیتابیس حضور دارد که از پروتکل جدول اطلاعاتی مایکروسافت برای تسهیل فرآیند درخواست و پاسخ (request & response) دیتابیس سرور استفاده می کند.

اگر بخواهیم به طور جامع تر با اجزاء ساختار Microsoft SQL Server آشنا شویم، باید بگوییم که به طور کلی این سیستم از و بخش زیر تشکیل شده است:

• ایستگاه کاری یا همان WorkStation
• سرور یا Server

بخش WorkStation که در هر دیوایس یا اپراتور SQL Server قابل نصب و اجرا است. این دیوایس ها یا اپراتور ها نقش ابزار یا وسیله ای را دارند که سیستم SQL توسط آن ها با بخش Server ارتباط برقرار می کند. این دیوایس ها مواردی مانند SSMS، SSCM، Profiler، BIDS، SQLEM هستند.

بخش server نیز درواقع بر روی سرور مرکزی این سیستم نصب و راه اندازی می شود. این بخش را خدماتی مانند SQL Server، SQL Server Agent، SSIS، SSAS، SSRS، SQL browser، SQL Server full text search تشکیل می دهند.

آشنایی با نسخه ها، ابزارها و کاربردهای Microsoft SQL Server

مایکروسافت، طیف عظیمی از مدیریت داده ها، هوش تجاری یا (Business Intelligence- یا همان BI) و همچنین ابزارهای آنالیتیکس را با SQL Server ادغام کرده است.

علاوه بر خدمات R (R Services) و همچنین تکنولوژی خدمات Machine Learning، که اولین بار در سال 2016 در SQL Server پدیدار شدند، پیشنهادات مبتنی بر تحلیل داده توسط این سیستم شامل دو مورد زیر نیز می شود:

• خدمات تحلیل SQL Server
• خدمات گزارش دهی SQL Server

خدمات تحلیل SQL Server، یک موتور تحلیل داده است که اطلاعات و داده ها را برای استفاده در هوش تجاری مورد بررسی و کند و کاو قرار می دهد.

خدمات گزارش دهی SQL Server نیز از ایجاد گزارش های BI یا همان هوش تجاری پشتیبانی می کند.

در سمت دیگر، با مدیریت داده ها مواجه هستیم که Microsoft SQL Server در این بخش شامل موارد زیر می شود:

• خدمات یکپارچه SQL Server
• خدمات کیفیت اطلاعات SQL Server
• خدمات Master Data در SQL Server

این موارد با DBMS ادغام شده اند و دو دسته مختلف از ابزارها را برای DBAها و توسعه دهندگان پدید آورده اند:

• ابزارهای داده و اطلاعات SQL Server که برای توسعه دیتابیس از آن ها استفاده می شود.
• استودیوی مدیریتی SQL Server که برای استقرار، بازبینی و بررسی و همچنین مدیریت دیتابیس ها از آن استفاده می شود.

آشنایی با نسخه های SQL Server

از سال 1995 تا سال 2016، مایکروسافت 10 نسخه از SQL Server را منتشر کرد. نسخه های ابتدایی این محصول با هدف کارایی در دپارتمان ها و استفاده به صورت گروهی در کمپانی ها، طراحی و تولید می شد.

اما در نسخه های بعدی، مایکروسافت امکانات و تجهیزات SQL Server را به موارد بسیار بیشتری بسط و ارتقا داد. در واقع طی سال ها ارتقا و بهینه سازی، مایکروسافت از ابزارها و سیستم های جدیدی برای همخوانی SQL Server با تکنولوژی روز دنیا اعم از Cloud، وب و دیوایس های موبایلی استفاده کرد.

• SQL Server 2012 :

نسخه های قبل از این محصول، مربوط به سال های 2005، 2008 و نسخه SQL Server 2008 R2 به بازار عرضه شده بودند. اما نسخه ای که حاوی امکانات قابل تامل و منحصر به فردی بود، از سال 2012 وارد بازار شد. این نسخه از SQL Server قابلیت دسته بندی اطلاعات و داده ها را در یک فرمت ستون بندی شده داشت.

• SQL Server 2014:

In-memory OLTP از این نسخه به SQL Server اضافه شد. در واقع این قابلیتی بود که کاربران به واسطه آن می توانستند اپلیکیشن های مورد نظر خود را از طریق حافظه SQL Server به صورت آنلاین جا به جا نمایند.

در این زمان دسته بندی داده ها در حافظه توسط جداول پیشرفته تری نسبت به نسخه قبلی انجام می شد. افزونه Buffer Pool یکی دیگر از امکانات و ویژگی هایی بود که در این نسخه از SQL Server از آن رونمایی شد. این امکان در واقع شرایطی برای ادغام شدن و یکپارچه سازی داده های ذخیره شده در کَشِ SQL Server با یک درایو ثابت را فراهم می کرد.

قابلیت اضافه شده بعدی، I/O نام داشت که به واسطه آن اطلاعات از دیسک های سخت افزاری دریافت و بر روی سرور بارگذاری می شد.

• SQL Server 2016:

استراتژی تکنولوژی تحت عنوان «Mobile First, Cloud First» در سال 2014 توسط مایکروسافت پدیدار شد. دو سال بعد یعنی در سال 2016، SQL Server جدیدی به عنوان بخشی از این تکنولوژی به بازار عرضه شد.

درواقع سیستم تحلیل داده به روز از این نسخه بر روی SQL Server پدید آمد. به وسیله این امکان افراد می توانستند در لحظه به تحلیل داده ها به صورت به روز و آنی مشغول شوند.

امکان گزارش گیری بر روی دیوایس موبایل نیز در این نسخه فراهم بود. همچنین پشتبانی از Cloud هیبریدی که به DBA ها امکان راه اندازی دیتابیس را می داد نیز از این نسخه برای کاربران فراهم گشت.

در کنار بسیاری از بروزرسانی ها و امکانات جدید؛ نکته مهم و بارز درباره این نسخه، امکان راه اندازی سرور 64x برای آن بود که تا پیش از سال 2016 برای کاربران مهیا نبود.

• SQL Server 2017:

برای بیش از 20 سال، Microsoft SQL Server تنها بر روی سیستم های ویندوزی قابل اجرا بود. در حالی که در سال 2016، مایکروسافت اعلام کرد که قصد دارد نسخه هایی را برای اجرا بر روی سیستم لینوکس ارائه دهد. بنابراین در اکتبر سال 2017، این هدف به مرحله اجرا درآمد و نسخه SQL Server 2017 با امکان اجرا بر روی سیستم لینوکس روانه بازار شد.

پشتیبان اجرای Microsoft SQL Server بر روی سیستم لینوکس، پلتفرم دیتابیس را به یک سیستم عامل منبع باز انتقال می داد تا به این وسیله کاربرانی که امکان استفاده از ویندوز را ندارند، بتوانند از SQL Server بر روی سیستم خود بهره مند باشند.

• SQL Server 2019:

این نسخه که ابتدا با یک نسخه پیش نمایش یا آزمایشی در سال 2018 وارد بازار شد، مواردی مانند افزایش سطح امنیت، افزایش حجم داده قابل پشتیبانی و افزایش کیفیت ظاهر سیستم را به همراه داشت.

امکان Undo و Redo در تحلیل و خوانش داده های SQL Server در این نسخه برای کاربران فراهم شد.

فرآیند انجام Query داده ها نیز در این نسخه با بهینه سازی هایی همراه بود. به طور کلی می توان گفت آنچه که به معنای یک ارتقای واقعی و یک بروزرسانی اساسی در رابطه با SQL Server به وقوع پیوست در این نسخه اجرا شد.

کاربردهای SQL Server

اگر بخواهیم درباره کاربردهای  SQL Server به صورت مختصر و جامع اطلاعاتی را ارائه دهیم باید به فهرست زیر اشاره کنیم:

• از SQL Server برای ساخت دیتابیس استفاده می شود.
• همچنین از آن برای نگهداری دیتابیس ها نیز استفاده می شود.
• از آن جهت تحلیل داده های به دست آمده از خدمات تحلیل SQL Server یا SQL Server Analysis Service که از آن به اختصار با نام SSAS نیز یاد می شود، استفاده می کنند.
• از آن برای جمع آوری گزارش های به دست آمده از خدمات گزارش دهی SQL Server یا SQL Server Reporting Service که از آن به اختصار با نام SSRS نیز یاد می شود، استفاده می کنند.
• برای استخراج عملیات ETL از SQL Server Integration Services یا SSIS نیز از آن استفاده می کنند.