معرفی صرافی یونی سواپ Uniswap + نحوه کار با آن

صرافی یونی سوآپ Uniswap که توکن آن با نام UNI در بازار معامله می شود، شامل مجموعه ای از برنامه های کامپیوتری است که بر روی بلاکچین اتریوم اجرا می شوند و امکان تبادل غیرمتمرکز توکن های دیجیتالی ERC-20 را در اختیار کاربران قرار می دهند.

در حقیقت تریدرها می توانند توکن های اتریوم را در صرافی Uniswap با یکدیگر مبادله کنند. علاوه بر این تمامی کاربران آن می توانند ارزهای دیجیتال خود را به صورت وام در اختیار استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) قرار داده و در ازای این کار درآمد کسب کنند. امروز قصد داریم نحوه کار صرافی Uniswap را به همراه مزایا و معایب آن مورد بررسی قرار دهیم پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

پیدایش صرافی های غیرمتمرکز

صرافی های متمرکز یکی از پایه های اصلی چند سال اخیر بازار ارزهای دیجیتالی بوده اند که قابلیت هایی نظیر تسویه حساب سریع، حجم معاملات بالا و افزایش مداوم نقدینگی را به کاربران خود ارائه می دهند. با این حال مشکلاتی در قالب پروتکل های غیر قابل اعتماد نیز در این نوع از صرافی ها به وجود آمده است.

در طرف دیگر صرافی های غیرمتمرکز (DEX) بدون نیاز به هر گونه واسطه یا متولی موجب آسان شدن فرآیند ترید می شوند. توسعه صرافی های غیرمتمرکز و رقابت آنها با همتایان متمرکز خود به دلیل وجود محدودیت های ذاتی در تکنولوژی بلاکچین همواره یکی از دغدغه های اصلی متخصصان این حوزه بوده است. البته به خاطر داشته باشید که اکثر صرافی های غیرمتمرکز پتانسیل پیشرفت در زمینه عملکرد و تجربه کاربری را دارند.

اکثر توسعه دهندگان در سال های اخیر درباره روش های جدید ساخت صرافی های غیرمتمرکز تحقیق کرده اند و سیستم Uniswap یکی از اولین پیشگامان این زمینه به شمار می رود. درک عملکرد Uniswap در مقایسه با صرافی های غیرمتمرکز دیگر ممکن است کمی پیچیده تر به نظر برسد، اما آشنایی با آن مزایای زیادی برای تریدرها به ارمغان می آورد. فناوری یونی سواپ به طور کلی به عنوان یکی از موفق ترین پروژه های حوزه امور مالی غیرمتمرکز یا همان دیفای (DeFi) شناخته می شود که در ادامه به توضیح بیشتر آن می پردازیم.

صرافی Uniswap چیست؟

صرافی Uniswap یک پروتکل غیرمتمرکز به شمار می رود که بر روی بلاکچین اتریوم ساخته شده است. به عبارت دیگر می توان گفت که این تکنولوژی یک پروتکل نقدینگی خودکار (Automated Liquidity Protocol) محسوب می شود که برای ترید به هیچ گونه لیست سفارش (Order Book) یا ارگان متمرکزی نیاز ندارد.

صرافی Uniswap با سطح بالایی از قابلیت تمرکززدایی و مقاومت در برابر سانسور امکان ترید بدون واسطه را برای کاربران خود فراهم می کند. یونی سوآپ در واقع یک نرم افزار منبع باز است که می توانید کدهای آن را در سامانه Uniswap GitHub مشاهده کنید.

شاید برایتان سوال باشد که انجام ترید بدون لیست سفارشات چگونه انجام می شود؟ در حقیقت مدل کار سیستم صرافی Uniswap به شکلی است که از فراهم کنندگان نقدینگی (Liquidity Providers) برای ساخت استخرهای نقدینگی استفاده می کند. این سیستم یک مکانیزم قیمت گذاری غیرمتمرکز را فراهم کرده و عمق لیست سفارشات را کاهش می دهد بنابراین کاربران این صرافی بدون نیاز به لیست سفارشات می توانند توکن های ERC-20 را به صورت یکپارچه با یکدیگر مبادله کنند.

همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم، پروتکل صرافی یونی سوآپ به صورت غیرمتمرکز فعالیت می کند بنابراین تا زمانی که استخرهای نقدینگی در دسترس تریدرها باشد قابلیت راه اندازی توکن های ERC-20 نیز وجود دارد. در حقیقت پروتکل Uniswap همانند یک پلتفرم عمومی کار می کند و هیچ هزینه و کارمزدی از کاربران دریافت نمی کند.

صرافی Uniswap در سال 2018 توسط هایدن آدامز توسعه داده شد اما یکی از موسسان بلاکچین اتریوم به نام ویتالیک بوترین نیز قبل از آن صحبت هایی درباره تکنولوژی استفاده شده در این صرافی به میان آورده است.

نحوه کار صرافی Uniswap

صرافی Uniswap بدون نیاز به لیست سفارشات در واقع چهارچوب سنتی تبادل ارزهای دیجیتال را در هم شکسته است. این سیستم از طرح قیمت گذاری به نام مدل بازارساز محصول ثابت (Constant Product Market Maker) استفاده می کند که یکی از زیر شاخه های مدل بازارساز خودکار (AMM) به شمار می رود.

مدل بازارساز خودکار در واقع قراردادهای هوشمندی به شمار می روند که ذخایر نقدینگی (Liquidity Pools) را دراختیار دارند و تریدرها می توانند ترید خود را از طریق آنها انجام دهند. این ذخایر توسط تامین کنندگان نقدینگی فراهم می شود، در حقیقت هر فردی با واریز یک جفت توکن در استخر نقدینگی می تواند به عنوان تامین کننده نقدینگی در این پلتفرم فعالیت کند. تریدرها نیز مبلغی را به عنوان کارمزد به استخر پرداخت می کنند که در نهایت با توجه به میزان سهم تامین کنندگان نقدینگی از استخر بین آنها توزیع می شود.

در حقیقت تامین کنندگان نقدینگی با واریز مبلغی معادل 2 توکن (1 توکن ETH و 1 توکن ERC-20 یا 2 توکن ERC-20) یک بازار ایجاد می کنند. این استخرها عموماً از استیبل کوین هایی نظیر DAI، USDC یا USDT تشکیل می شوند اما می توانند شامل توکن های دیگر نیز باشند. تامین کنندگان نقدینگی در ازای این کار توکن های liquidity دریافت می کنند که بیانگر سهم آنها از کل استخر نقدینگی می باشد. علاوه بر این به خاطر داشته باشید که توکن های liquidity را نیز می توان خرید و فروش کرد.

برای مثال استخر نقدینگی ETH/USDT را در نظر بگیرید، ما در این مثال دارایی ETH استخر را با نماد x و دارایی USDT را با نماد y نشان می دهیم. صرافی یونی سوآپ مقادیر x و y را به منظور محاسبه کل نقدینگی استخر در هم ضرب می کند که مجموع آن با حرف k نمایش داده می شود. هدف اصلی صرافی Uniswap این است که مقدار k باید همواره ثابت باقی بماند به این معنی که نقدینگی کل استخر باید همیشه ثابت باشد. به طور خلاصه فرمول موجودی کل استخر به شرح زیر است:

x * y = k

حال اگر شخصی تصمیم به ترید داشته باشد چه اتفاقی می افتد؟ برای مثال فرض کنید که آلیس با استفاده از استخر ETH/USDT  یک توکن ETH را به مبلغ 300 USDT خریداری کند. در این صورت آلیس میزان دارایی USDT استخر را افزایش داده و در عین حال دارایی ETH آن را کاهش می دهد. در حقیقت این موضوع باعث افزایش قیمت ETH می شود زیرا از میزان این دارایی پس از انجام تراکنش در استخر کاسته می شود، در حالی که میزان k با توجه به فرمول بالا باید همواره ثابت باشد. این مکانیسم در واقع روش قیمت گذاری را در صرافی یونی سوآپ تعیین می کند. درنهایت قیمت پرداخت شده برای ETH در یک ترید بر اساس تغییر نسبت بین x و y مشخص می شود.

البته شایان ذکر است که این مدل به صورت خطی مقیاس بندی نمی شود. به عبارت دیگر هر چه تراکنش بزرگتر باشد تعادل بین میزان x و y به میزان بیشتری تغییر می کند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که سفارشات بزرگتر در مقایسه با سفارشات کوچکتر به صورت تصاعدی گران می شوند که در نهایت بروز لغزش قیمت (Slippage) بیشتر را در پی دارد. علاوه بر این، هر چقدر که استخر نقدینگی بزرگتر باشد، پردازش سفارشات بزرگ آسان تر می شود زیرا تغییر بین x و y در این حالت کوچک است.

ضرر ناپایدار (Impermanent Loss) چیست؟

همان طور که پیشتر به آن اشاره کردیم، تامین کنندگان نقدینگی در ازای تامین Liquidity برای تریدرها کارمزد دریافت می کنند. اما آنها برای فعالیت در پلتفرم یونی سوآپ باید به مقوله ضرر ناپایدار نیز توجه داشته باشند. برای مثال فرض کنید که آلیس نقدینگی به میزان یک ETH و صد USDT را در استخرهای یونی سوآپ واریز می کند، از آنجایی که این جفت توکن باید دارای ارزش معادل باشند بنابراین قیمت توکن ETH معادل هزار USDT است.

در همین حال نقدینگی معادل ده ETH و هزار USDT در استخر وجود دارد که توسط دیگر تامین کنندگان نقدینگی در آن واریز شده است. بنابراین می توان گفت که الیس 10% از سهام این استخر را در اختیار دارد و مجموع نقدینگی (k) در این حالت برابر با 10000 است.

حال فرض کنید که آلیس قیمت دارایی ETH را به چهارصد USDT افزایش دهد و از آنجایی که مجموع دارایی استخر (k) باید همواره ثابت باشد، آلیس با این کار میزان ETH و USDT موجود در استخر را تغییر می دهد. در حقیقت اکنون پنج ETH و دو هزار USDT در استخر وجود دارد زیرا تریدرهای آربیتراژ (Arbitrage) (آربیتراژ یا کسب درآمد با خرید همزمان یک دارایی، زمانی اتفاق می افتد که یک دارایی در یک بازار خریداری شود و به طور همزمان در بازار دیگری به فروش برسد.) تا زمانی که نسبت بین این دو دارایی قیمت دقیق تری را نشان دهد دارایی USDT را به استخر اضافه کرده و دارایی ETH را از آن حذف می کنند.

در این صورت اگر آلیس بخواهد 10% از سهام استخر را برداشت کند، آنگاه باید مبلغی به ارزش 400 USDT را کسب کند. اما این موضوع در واقعیت اتفاق نمی افتد چرا که اگر او دارایی خود را به استخر واریز نمی کرد مبلغی معادل 500 USDT را در حساب خود داشت.

در این حالت نگه داشتن دارایی (HODling) در مقایسه با واریز در استخرهای صرافی یونی سوآپ سود بیشتری برای آلیس دارد. به عبارت دیگر آلیس با واریز دارایی به استخرهای صرافی یونی سوآپ ممکن است دیگر فرصت های سرمایه گذاری را از دست بدهد. البته به خاطر داشته باشید که ضرر ناپایدار بدون توجه به جهت حرکت قیمت دارایی از زمان واریز ممکن است برای تامین کنندگان اتفاق بیافتد.

علاوه بر این اگر قیمت توکن های جمع شده به ارزش اولیه خود (در زمان واریز) نزدیک شوند آنگاه ضرر کاهش می یابد. مقوله دریافت کارمزد تامین کنندگان نقدینگی نیز در طول زمان ممکن است موجب به تعادل رسیدن ضرر شود. به طور کلی تامین کنندگان نقدینگی باید قبل از واریز دارایی به استخرهای یونی سوآپ از این موضوع  آگاه باشند.

کارمزدهای صرافی یونی سوآپ

پلتفرم Uniswap تمام کارمزدهای دریافتی را به حساب تامین کنندگان نقدینگی واریز می کند. در حقیقت پروتکل آن به گونه ای است که هیچ کدام از مدیران سودی از تریدهای انجام شده دریافت نمی کنند. در حال حاضر 0.3% از مبلغ هر تراکنش به عنوان کارمزد به تامین کنندگان نقدینگی پرداخت می شود. این مبلغ به صورت پیش فرض به استخر نقدینگی اضافه می شود اما تامین کنندگان نقدینگی می توانند در زمان دلخواه آن را برداشت کنند.

میزان مشخصی از این مبلغ نیز صرف توسعه پلتفرم یونی سوآپ در آینده می شود. برای مثال تیم توسعه دهنده این صرافی هم اکنون نسخه بهینه سازی شده این پلتفرم به نام Uniswap V2 را نیز راه اندازی کرده اند.

آموزش استفاده از صرافی یونی سوآپ

صرافی Uniswap یک پروتکل منبع باز است به این معنی که تمام افراد می توانند اپلیکیشن های فرانت اند خود را برای آن طراحی کنند. به طور کلی آدرس های https://app.uniswap.org/ و https://uniswap.exchange/ دو آدرس کلی دسترسی به این صرافی به شمار می روند.

1. آدرس app.uniswap.org را باز کنید (تصویر بالا).
2. یکی از کیف پول های MetaMask، Trust Wallet یا دیگر والت های اتریوم را به آن متصل کنید.
3. توکن هایی که قصد تبادلشان را دارید انتخاب کنید.
4. گزینه Swap را انتخاب کنید.
5. خلاصه ای از تراکنش را در منوی Pop-Up مرور کنید.
6. درخواست تراکنش را در کیف پول خود تایید کنید.
7. تا لحظه تایید شدن تراکنش در بلاکچین اتریوم منتظر بمانید، شما می توانید وضعیت درخواست خود را در لینک https://etherscan.io/ نیز پیگیری کنید.

توکن یونی سوآپ (UNI)

توکن UNI رمزارز اختصاصی پلتفرم یونی سوآپ محسوب می شود که حق رای در خصوص تغییر پروتکل های این صرافی را به دارندگان آن اعطا می کند. حدود 1 میلیون از این توکن در آغاز راه اندازی پلتفرم استخراج شده است که حدود 60% آن در اختیار کاربران و 40% آن در طی 4 سال به تیم توسعه دهنده، سرمایه گذاران و مشاوران واگذار می شود. بخشی از توزیع توکن UNI در بین اعضای جامعه کاربری از طریق استخراج نقدینگی صورت می پذیرد. به عبارت دیگر افرادی که نقدینگی استخرهای زیر را تامین می کنند مشمول دریافت توکن UNI می شوند:

• ETH/USDT
• ETH/USDC
• ETH/DAI
• ETH/WBTC

به طور کلی تمام آدرس های اتریومی که با قراردادهای Uniswap در تعامل هستند به عنوان اعضای جامعه کاربری این صرافی محسوب می شوند.

نحوه برداشت توکن UNI

شما در صورت استفاده از صرافی یونی سوآپ می توانید تا سقف 400 توکن UNI به ازای هر کدام از آدرس های خود برداشت کنید، شما برای این کار باید مراحل زیر را انجام دهید:

1. آدرس https://app.uniswap.org/ را در مرورگر خود باز کنید.
2. کیف پولی که قبلا از آن در صرافی یونی سوآپ استفاده کرده اید را به آن متصل کنید.
3. بر روی گزینه Claim your UNI tokens کلیک کنید.
4. تراکنش را در کیف پول خود نیز تایید کنید.