مدیریت منابع انسانی چیست + اهداف و ویژگی های آن

مدیریت منابع انسانی HRM یا همان Human Resource Management یکی از دپارتمان های حائز اهمیت در تمامی کسب و کارهاست که نقش بسزایی در رشد کارمندان یک شرکت ایفا می کند. امروز در داناپ مفهوم مدیریت انسانی را توضیح داده و ویژگی اهداف این واحد را نیز با یکدیگر مرور خواهیم کرد.

مدیریت منابع انسانی چیست؟

مدیریت منابع انسانی پیش تر با نام مدیریت پرسنلی (Personnel Management) شناخته می شد. مدیریت پرسنلی مربوط به فعالیت های یک دپارتمان و رسیدگی به کارمندان بود. به طور کلی این واحد وظایفی از قبیل استخدام و گزینش نیروی انسانی، پاداش، سنجش، توسعه، رسیدگی به شکایات، بازنشستگی و ثبت نام آنها را برعهده داشت. نظام بوروکراتیک (دیوان سالاری) که نیروی انسانی و سازمان در آن از اهمیت بالایی برخوردار است در معرفی و توسعه واحد مدیریت پرسنلی کمک کننده بود.

امروزه مدیریت منابع انسانی به فرآیندی گفته می شود که در آن تمام نیروی انسانی یک سازمان برای تحقق اهداف آن بسیج خواهند شد. مدیریت منابع انسانی در حقیقت بر روی ابعاد انسانی مدیریت و مسائلی از قبیل جذب، گزینش، توسعه، انگیزه و حفظ منابع انسانی یک سازمان متمرکز است. این مقوله یکی از مهم ترین کاربردهای HRM به شمار می رود که با مدیریت انرژی و شایستگی های انسان ها در ارتباط است.

صاحبان کسب و کار با کمک HRM می توانند متناسب با محیط کاری که همواره در معرض تغییر قرار دارد، افراد مناسب برای هر جایگاه شغلی را انتخاب کنند. همانطور که می دانید عملکرد کلی یک سازمان به کارآیی کارمندان شاغل در آن بستگی دارد. بنابراین باید یک برنامه ریزی همه جانبه برای استخدام، افزایش انگیزه، آموزش، ارزیابی عملکرد شغلی، مدیریت پاداش و رابطه کاری کارمندان تدوین شود.

مدیریت منابع انسانی به توسعه مهارت، دانش و توانایی کارمندان در انجام هر چه بهتر وظایف سازمانی توجه دارد. این مقوله در واقع یک زمینه پژوهشی به شمار می رود که شامل چهار مولفه آموزش (Acquisition)، توسعه (Development)، انگیزه (Motivation) و حفظ (Maintenance) منابع انسانی است. به طور کلی می توان گفت HRM به معنی مدیریت و بسیج کردن نیروی انسانی یک سازمان است. این کار نیروی انسانی را با استفاده از روش ها و سیاست های مختلف به عنوان مهم ترین عنصر یک سازمان مورد ارزیابی قرار می دهد.

ویژگی های مدیریت منابع انسانی

منابع انسانی رویکردی متفاوت از مدیریت نیروی کار در بازار رقابتی و متغیر امروزی ارائه می کند که شامل ویژگی های زیر است:

1- مدیریت منابع انسانی یک فرآیند مدیریت فردی است:

HRM بر روی مردم متمرکز است بنابراین افراد مختلفی از قبیل کارگران، کارمندان، سرپرستان، مدیران، روسای دپارتمان ها و سایر مدیران ارشد را مورد ارزیابی قرار می دهد. به عبارت دیگر می توان گفت HRM وضعیت تعهد کاری کارمندان یک سازمان را مدیریت خواهد کرد.

2- مدیریت منابع انسانی یک فرآیند مستمر است:

مدیریت منابع انسانی یک فرآیند کوتاه مدت نیست بلکه یک روند جاری برای مدیریت مردم و توانمندی های آنها محسوب می شود. این فرآیند تا زمان پایان کار سازمان ادامه خواهد داشت؛ به عبارت دیگر تمام مسائل مربوط به این فرآیند باید تا آن زمان به طور مداوم در سازمان اجرا شوند.

3- مدیریت منابع انسانی یک فرآیند داینامیک است:

اصول یا اقدامات HRM نباید خیلی سفت و سخت باشند. در حقیقت فرآیند مدیریت منابع انسانی باید داینامیک باشد به این معنی که اقدامات و دستورالعمل های آن تحت تاثیر عوامل محیطی قرار می گیرند. کارمندان سازمان نیز باید دانش خود را برای کار در این محیط متغیر بروز رسانی کنند.

4- مدیریت منابع انسانی یک فرآیند جهانی است:

فرآیند HRM یک فرآیند بین المللی است به این معنی که در تمام سازمان های جهان کاربرد دارد. در حقیقت اصول و اقدامات مربوط به آن را می توان صرف نظر از اندازه، ماهیت، دامنه و اهداف سازمان به کار گرفت.

5- مدیریت منابع انسانی یک رویکرد استراتژیک است:

فرآیند مدیریت منابع انسانی به عنوان یک رویکرد استراتژی در توسعه سازمانی مورد استفاده قرار می گیرد. این امر به بسیج کردن کارمندان در جهت تحقق اهداف استراتژیک سازمان کمک خواهد کرد. در حقیقت کلیه فعالیت های مدیریتی به گونه ای ترتیب داده می شوند که استفاده موثر از منابع انسانی طبق تغییرات استراتژی سازمان انجام پذیرد.

6- ادغام اهداف:

اهداف سازمانی معمولاً در مقایسه با اهداف فردی متفاوت هستند. در وهله اول کارمندان علاقه دارند اهداف فردی خود را برآورده کنند اما مدیران اهداف سازمانی را در اولویت قرار می دهند. البته مدیران کسب و کار با استفاده از اصول HRM می توانند اهداف فردی و سازمانی را در یک چهارچوب مشخص ادغام کنند، در این صورت کارمندان نیز برای دست یافتن به اهداف سازمانی ترغیب شده و عملکرد بهتری از خود نشان خواهند داد.

7- مدیریت منابع انسانی آینده محور است:

فرآیند HRM در ارزیابی نیازهای آتی نیروی انسانی به صاحبان کسب و کار کمک می کند. علاوه بر این مدیران با استفاده از HRM اهداف آینده سازمان را تعیین کرده و کارمندان متناسب با آن را نیز انتخاب خواهند کرد.

اهداف مدیریت منابع انسانی

تحقق اهداف سازمانی در واقع هدف اصلی HRM به شمار می رود و تمام منابع انسانی یک سازمان برای رسیدن به این اهداف با یکدیگر بسیج می شوند. برخی از مهم ترین اهداف HRM به شرح زیر است:

1- استفاده موثر از منابع :

HRM بهره وری موثر از تمام منابع را تضمین خواهد کرد. فرآیند HRM در واقع نحوه استفاده صحیح از منابع انسانی و غیره انسانی را به شما آموزش می دهد. سازمان با هدف استفاده مفید از منابع در دسترس از دپارتمان HR در خواست می کند تا اهداف و سیاست های لازم را برای این کار تدوین کند.

2- حفظ ساختار سازمانی :

ساختار سازمانی رابطه بین کارمندان و مدیر را مشخص می کند. این ساختار همچنین وظایف محوله هر کدام از کارمندان را تعیین خواهد کرد. در حقیقت محدودیت ها، جایگاه، حقوق، مسئولیت پذیری، پاسخگویی و سایر روابط کاری از طریق این ساختار مشخص خواهند شد. سیستم مدیریت منابع انسانی نیز تمام اطلاعات مورد نیاز را به طور دقیق و سر وقت به صاحبان کمپانی ارائه می دهد، از این رو فرآیند HRM باعث حفظ ساختار سازمانی کمپانی خواهد شد.

3- توسعه منابع انسانی :

مدیریت منابع انسانی محیط مناسبی را فراهم می کند تا کارمندان سازمان بتوانند با خلاقیت هر چه تمام در آن کار کنند؛ در حقیقت کارمندان می توانند دانش، مهارت و خلاقیت خود را در چنین محیطی رشد دهند. دپارتمان HRM نیز به منظور ارتقای استعداد و شخصیت کارمندان، برنامه های آموزشی و تقویتی زیادی را ترتیب می دهد.

4- احترام به نیروی کار :

فراهم کردن محیطی محترمانه برای هر کدام از کارمندان یکی دیگر از مزیت های HRM به شمار می رود. مدیریت منابعی انسانی وسایل مورد نیاز را با احترام در اختیار کارمندان قرار می دهد به گونه ای که دیگر هیچ گروه یا فرد برتری در سازمان وجود نخواهد داشت. توسعه یک رابطه خوب بین کارمندان و مدیران نیز از جمله وظایف واحد HRM به شمار می رود.

5- رضایت کارمندان :

HRM مجموعه ای از امکانات و فرصت ها را برای کارمندان فراهم کرده و پیشرفت شغلی آنها را از این طریق تضمین خواهد کرد. این موضوع به رضایت و تعهد هرچه بیشتر کارمندان منجر می شود؛ در حقیقت زمانی که تمامی امکانات برای کارمندان فراهم باشد، آنها نیز از عملکرد کاری خود راضی خواهند بود.

6- توجه به اخلاق و انضباط کارمندان :

دپارتمان HRM تلاش می کند تا با استفاده از مشوق های عملکردی، نظم و اخلاق کارمندان را ارتقا دهد. در حقیقت HRM از طریق طراحی کار مناسب و تعیین وظایف مشاغل یک محیط کاری دوستانه و سالم برای کارمندان ایجاد خواهد کرد.

7- افزایش بهره وری سازمان :

HRM بر روی تولید بیشتر و استفاده حداکثری از منابع در دسترس تمرکز دارد که در نهایت به تحقق اهداف سازمانی منجر می شود.

جایگاه واحد منابع انسانی در سازمان ها

در ایران در سازمان های بزرگ و توسعه یافته واحدی به نام واحد منابع انسانی، کار مدیریت منابع انسانی را انجام می دهد. اما در شرکت های کوچک تر و SME ها معمولا واحدی به نام واحد اداری، مدیریت منابع انسانی را به عنوان بخشی از وظایف خود انجام می دهد و در کسب و کارهای کوچک معمولا خبری از واحد منابع انسانی نیست که این موضوع نشان دهنده این است که به جز سازمان ها و شرکت های بزرگ در ایران، شرکت ها و کسب و کارهای کوچک  هنوز به اهمیت منابع انسانی پی نبرده اند و نسبت به اهمیت وجود آن بی توجه هستند.