پروتوتایپ (Prototype) چیست + 6 گام طراحی آن

تمامی ابزارها و وسایلی که زندگی امروزه ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند، در ابتدا یک ایده ذهنی برای رفع نیازهای مختلف ما بودند. اما یک ایده ذهنی چگونه به یک گوشی تلفن همراه و یا یک نرم افزار یادگیری زبان تبدیل می‌شود؟ جواب این سوال کوتاه است: بهره گیری از پروتوتایپ ها.

در این مطلب می‌خواهیم به این سوال‌ها پاسخ دهیم که پروتوتایپ چیست؟ و اینکه یک پروتوتایپ چگونه طراحی می‌شود؟ انواع مختلف پروتوتایپ را معرفی کنیم و روش‌ها و مدل‌های طراحی پروتوتایپ را مورد بررسی قرار دهیم.

پروتوتایپ چیست؟

پروتوتایپ (Prototype) یک کلمه انگلیسی است که از دو بخش Pro به معنای نخستین و آغازین و همچنین Type به معنای نوع و گونه تشکیل شده است. به طور کلی، یک پروتوتایپ، یک نمونه، مدل و یا ماکت اولیه از یک محصول است که به منظور آزمایش یک ایدۀ ابتدایی یا ارزیابی عملکرد احتمالی یک محصول مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بهره گیری از Prototype، یکی از اساسی ترین مراحل در روند طراحی و ساخت یک محصول است. انواع مختلف پروتوتایپ در تمامی زمینه‌های طراحی استفاده می‌شود؛ از معماری و مهندسی گرفته تا رباتیک، ساختن تلفن همراه و نرم افزارهای کامپیوتری مختلف.

هدف از طراحی پروتوتایپ‌های مختلف، ایجاد یک نمونه ابتدایی و قابل لمس از ایدۀ اولیه و یا بررسی و پیدا کردن راه حل برای مشکلات پیدا شده در محصول ابتدایی توسط کاربران است. در واقع شما با ساختن یک Prototype، به جای اینکه تمامی مراحل طراحی و ساخت محصولتان را از نو شروع کنید، می‌توانید از یک نمونه ساده تر اما نزدیکتر به واقعیت استفاده کنید.

همچنین می‌توان از یک پروتوتایپ برای آزمودن یک ویژگی خاص از محصول مورد نظر استفاده کرد. این مورد در طراحی نرم افزارهای مختلف کاربرد بیشتری دارد. توسعه دهندگان نرم افزارها، وبسایت ها و یا اپلیکیشن ها از Prototype در مراحل مختلف پروژه خود استفاده می‌کنند تا مشکلات احتمالی را قبل از اینکه خیلی دیر شود پیدا کنند و به سرعت راه حل مورد نیاز آنها را پیدا کنند. البته به نوع کامل تر و پیشرفته تر پروتوتایپ ها در حوزه طراحی وبسایت و اپلیکیشن ها MVP یا کمینه محصول پذیرفتنی نیز گفته می شود.

مزایای ساخت پروتوتایپ

• ایجاد کردن یک مدل ملموس تر برای ایده ذهنی اولیه
• صرف جویی در زمان طراحی، تولید و بهبود محصول مورد نظر
• صرف هزینه اندک در ساخت Prototype به نسبت یک محصول کامل
• پیدا کردن مشکلات احتمالی و دریافت بازخورد مناسب از کاربران در مراحل مختلف پروژه
• ایجاد امکان به اشتراک گذاشتن ایده های مختلف و به کار گرفتن آنها برای بهبود عملکرد محصول نهایی

انواع Prototype

حال که درک کلی از مفهوم پروتوتایپ داریم، می‌خواهیم درباره انواع Prototype بحث کنیم. به طور کلی، انواع بسیار زیادی از پروتوتایپ ها وجود دارد. این پروتوتایپ‌ها معمولا بر اساس دقت ساخت، نوع مادۀ استفاده شده، فیزیکی یا دیجیتالی بودن و مدل استفاده شده در هنگام طراحی پروتوتایپ و دیگر موارد، طبقه بندی می‌شوند.

• پروتوتایپ های با دقت پایین (low fidelity prototypes)

پروتوتایپ های با دقت پایین، عموما در مراحل اولیۀ پروژه استفاده می‌شوند و به طراح اجازه می‌دهند که در زمانی اندک و با صرف هزینه‌ای ناچیز، ایده‌های مختلفی که در سر دارد را به بوتۀ عمل بگذارد. این نوع پروتوتایپ ها لزوما ارتباطی با محصول نهایی ندارند و فقط یک شمای کلی از چیزی که قرار است ساخته شود ارائه می‌دهند.

شایان ذکر است که گاهی به Prototype های با دقت پایین، Prototype های کاغذی نیز گفته می‌شود؛ چون معمولاً هنگام تهیۀ این نوع پروتوتایپ‌ها از اتودهای کاغذی ساده استفاده میشود.

یکی از مزیت‎ های پروتوتایپ های با دقت پایین، این است که به شما این امکان را می دهند که بازخوردهای سازنده ای راجع به ایده های مختلفی که در سر دارید دریافت کنید. با استفاده از این اطلاعات و بازخوردها، تصمیم گیری راجع به مناسب بودن یک ایده و یا چگونگی بهبود دادن محصول را بسیار آسان تر می‎کند.

• پروتوتایپ های با دقت متوسط (medium fidelity prototypes)

پروتوتایپ های با دقت متوسط، معمولاً شباهت بیشتری با محصول نهایی دارند. این نوع پروتوتایپ ها، معمولاً برای رفع مشکلات احتمالی ایجاد شده در محصول تهیه می‎شوند و بیشتر برای بهبود محصول به کار می‎روند.

پروتوتایپ های با دقت متوسط عموماً از لحاظ ویژگی‎های بصری و دقت در طراحی ظاهری محدود هستند و بیشتر روی روند بهبود کاراریی محصول و ارزیابی ساختمان کلی آن متمرکز می‌شوند.

Prototype های با دقت متوسط کاربردهای بسیار زیادی دارند و از تنوع گسترده‌ای نیز برخوردارند. برای مثال، هنگام طراحی نرم افزارهای اندروید، نوعی از پروتوتایپ‌های متوسط توسط توسعه دهندگان ساخته می‌شود که به آن وایرفریم (wireframe) نیز گفته می‌شود. در این نوع از پروتوتایپ با دقت متوسط، اسکلت بندی و ساختار کلی برنامه مشخص می‌شود اما هنوز عملکرد آن به طور دقیق مشخص نشده است.

استوری بوردها در صنعت فیلمسازی نیز یکی دیگر از نمونه‌های Prototype با دقت متوسط هستند که به فیلمسازان اجازه می‌دهند روند داستان را با سهولت بیشتری هدایت کنند.

• پروتوتایپ‌های با دقت بالا (high fidelity prototype)

پروتوتایپ های با دقت بالا، همانطور که از نامشان پیداست، شباهت بسیار بیشتری با محصول نهایی دارند و ممکن است گاهی با محصول نهایی اشتباه گرفته شوند!

پروتوتایپ های با دقت بالا، دارای جزئیات بصری بیشتر (مانند رنگ، بافت و جنس و…) هستند و کاربران می‌توانند از آنها استفاده کنند و نظرات خود را نسبت به آنها با طراحان به اشتراک بگذارند.

این نوع از پروتوتایپ‌ها طبیعتاً زمان و هزینۀ بیشتری برای ساخت نیاز دارند و عموماً در مراحل آخر ساخت محصول و برای انجام ارزیابی های انتهایی به کار می‌روند. مثلاً ماکت های سه بعدی که از هتل‌ها و برج‌های مختلف ساخته می‌شود، نمونه‌ای مناسب از Prototypeهای با دقت بالا محسوب می‌شوند.

6 گام طراحی پروتوتایپ

پس تا به اینجا متوجه شدیم که یک پروتوتایپ چه مزایایی دارد و اهمیت ساخت یک پروتوتایپ مناسب در مراحل مختلف پروژه تا چه حد است. اما هنوز این سوال باقی م‌یماند که چطور یک پروتوتایپ طراحی کنیم؟

1- لوازم، هزینه و زمان مورد نیاز خود را برآورد کنید.

قبل از اینکه ساخت Prototype خود را شروع کنید، باید چیزهایی که برای ساخت آن نیاز دارید را مشخص کنید. از لوازم، هزینه و زمان مورد نیاز گرفته تا عملکردی که از پروتوتایپ خود انتظار دارید.

2- ایده خود را ترسیم کنید.

ترسیم ایده‌ای که برای طراحی Prototype دارید، به شما کمک می‌کند تا قبل از ساخت کامل پروتوتایپ، کاستی‌های احتمالی و مواردی که می‌خواهید در مدل خود لحاظ کنید را خیلی سریع پیدا کنید.

شما می‌توانید از نرم افزارهای رسم دیجیتالی استفاده کنید. اما رسم کردن ایده خود با یک مداد و کاغذ، نه تنها نیاز شما را رفع می کند، بلکه می‌تواند خلاقیت شما هنگام رسم ایده‌هایتان، افزایش دهد.

3- یک پروتوتایپ مجازی طراحی کنید.

پس از اینکه ایده‌های خود را به شکل دو بعدی رسم کردید، می توانید از یک نرم افزار طراحی مدل های کامپیوتری مانند اتوکد (AutoCAd) استفاده کنید. این نرم افزار قابلیت طراحی به صورت دو بعدی و نیز سه بعدی را در اختیار شما قرار می دهد.

با استفاده از یک مدل سه بعدی، شما می‌توانید ایدۀ رسم شده خود را تا حدی به واقعیت نزدیک تر کنید. شما می‌توانید مدل سه بعدی خود را بچرخانید و آن را از زوایای مختلف بررسی کنید. البته باید بدانید که هنگام طراحی یک مدل سه بعدی از Prototype خود، باید جزئیات بسیار بیشتری از طرح رسم شده اولیه خود را لحاظ کنید. چون این مدلی است که قرار است بر اساس آن پروتوتایپ خود را طراحی کنید.

4- یک پروتوتایپ ساده و دست ساز آماده کنید.

اولین پروتوتایپ شما می تواند به راحتی هرچه تمام تر در خانه شما و با مصالحی ساخته شود که به راحتی در دسترس شما هستند. هیچ لزومی ندارد پروتوتایپ اولیۀ شما با محصول نهایی شباهت زیادی داشته باشد.

در واقع شما با ساخت این Prototype دست ساز ساده، می‌خواهید ببینید ایده‌ای که دارید قابل اجرا هست یا خیر. امروزه با وجود پرینترهای سه بعدی، ساخت پروتوتایپ‌های اولیه می‌تواند تنها در طی چند ساعت و بدون زحمت فراوان انجام بگیرد.

اگر شما روی یک پروژه الکترونیکی کار می‌کنید، می‌توانید بخش کدنویسی و نرم افزاری پروژۀ را به کتابخانه‌های سوم شخص بسپارید و در وقت خود صرف جویی کنید.

5- رفع مشکلات و نواقص

پس از اینکه Prototype اولیۀ خود را آماده کردید، باید مشکلات و نواقصی که در طراحی‌تان وجود دارد را مشخص و برطرف کنید. این موضوع گاهی به این معناست که باید چندین نمونۀ مختلف از طرح اولیه پروتوتایپ خود آماده کنید.

6- نهایی کردن طراحی و ساخت یک Prototype نهایی

در آخرین مرحله، پس از آزمایش‌های متعدد و ساختن چند پروتوتایپ آزمایشی، باید به یک طرح نهایی برسید و Prototype نهایی خود را بسازید. این Prototype باید برای تحقیقات میدانی و دریافت بازخورد کاربران هدف، و نیزارائه شدن به سرمایه گذاران احتمالی آماده باشد. در ضمن، پروتوتایپ نهایی شما باید بخشی از عملکرد محصول نهایی را انجام دهد.

نکات کلیدی در طراحی پبوتوتایپ

در پایان، چند نکته کلی و کلیدی هنگام طراحی پروتوتایپ را در ادامه مطلب آورده‌ایم. امیدواریم بتوانید با استفاده از مطالبی که در این مقاله برای شما گردآوری شده است، ایدۀ ذهنی خود را به راحتی هر چه تمام‌تر عملی کنید. همچنین امیدواریم توانسته باشیم شما را یک قدم به محصول و یا نرم افزاری را که مدنظرتان است نزدیکتر کنیم.

• آیا نوع پروتوتایپی که انتخاب کرده اید می تواند مسئله‌ای که با آن درگیر هستید را برطرف کند؟
• به کاربران هدف خود توجه کنید و پروتوتایپ خود را در جهت رفع نیازهای آنها طراحی کنید.
• شاید بتوان گفت که مهم ترین نکته این است که زمان زیادی روی تصمیم گیری راجع به نوع پروتوتایپ خود صرف نکنید. فقط ایدۀ اولیه خود را مشخص و شروع به عملی کردن آن روی Prototype خود کنید.
• مواجه شدن با مشکلاتی که در عملی کردن طرح و ایده شما وجود دارد بدون شروع کار آشکار نخواهد شد.
• اگر برای پروژه خود به یک Prototype نیاز دارید اما نمی‌دانید از کجا باید شروع کنید، می‌توانید از دوره‌های آموزشی داناپ استفاده کنید.