SaaS چیست + مزایا و معایب آن

SaaS که مخفف عبارت Software as a Service می باشد، به سرویس های مبتنی بر فضای ابری (Cloud) گفته می شود. در واقع به جای آنکه نرم افزارهای مورد نظر خود را از طریق اینترنت بر روی دسکتاپ سیستم ها یا شبکه های آنلاین کسب و کار خود دانلود، نصب، اجرا یا بروزرسانی کنیم، می توانیم با استفاده از یک مرورگر، به صورت آنلاین در بستر اینترنت از این نرم افزارها استفاده کنیم.

این نرم افزارها یا اپلیکیشن ها می توانند از هر نوع و در هر دسته بندی قرار داشته باشند. از مجموعه نرم افزارهای Office گرفته (مثل Google docs یا Google sheets) تا نرم افزارها و اپلیکیشن های برقراری ارتباط مانند انواع شبکه های اجتماعی و برنامه های پیام رسان.

البته آنچه به واسطه SaaS برای کاربران مهیا شده است، طیف عظیمی از مزایا و معایب را به همراه دارد. از این رو، علاوه بر آنکه به ارائه توضیحات دقیق تری درباره ماهیت SaaS می پردازیم، ویژگی ها، مزایا و معایب آن را نیز مورد بررسی قرار می دهیم.

آشنایی با ویژگی ها و مزیت های SaaS

بدیهی است زمانی که قرار نباشد مانند گذشته نرم افزارها و اپلیکیشن های مورد نظر خود را به صورت مجزا از اینترنت دانلود کرده و بر روی سیستم خود نصب نماییم، با بسیاری از چالش های موجود در فرآیند دانلود تا اجرا، مواجه نخواهیم شد. همچنین جهت استفاده از این نرم افزارها و اپلیکیشن ها نیز دیگر نیازی به بروزرسانی های مختلف و گاه و بی گاه نداریم.

اما اگر بخواهیم نسبت به استفاده از SaaS دقیق تر و حساب شده تر عمل نماییم، باید ویژگی ها و مزیت هایی که شامل حالمان می شود را به شرح زیر بیان کنیم:

• میزان دسترسی به برنامه ها و اپلیکیشن ها در SaaS با زمانی که آن ها را دانلود می کنیم تفاوتی ندارد.
• درست مانند زمانی که برنامه ها را مطابق با مشخصات فنی سیستم خود دانلود می کردیم، در زمان از SaaS نیز مشکلی جهت سازگاری برنامه ها با سیستم خود نخواهیم داشت.
• اجرا و نحوه استفاده از نرم افزارها و اپلیکیشن ها و مدیریت عملکرد آن ها نیز برای ما تفاوتی با قبل نخواهد داشت.
• هزینه های نگهداری از نرم افزارها، پرداخت شارژها و اشتراکات و یا هزینه هایی که برخی از نرم افزارها جهت بروزرسانی از کاربران خود دریافت می کنند، به میزان بسیار زیادی کاهش می یابد.
• کسب و کارهای کوچک که برای استفاده از بسیاری از نرم افزارهای کاربردی در حوزه فعالیت خود ملزم به پرداخت هزینه های سنگین هستند، با استفاده از SaaS می توانند تا حد قابل توجهی در این هزینه ها صرفه جویی نمایند.

اگر بخواهیم علاوه بر این نکات، باز هم اندکی عمیق تر به ویژگی های نرم افزارهای SaaS پرداخته و آن ها را مورد بررسی قرار دهیم، باید بگوییم که SaaS امکان استفاده از نرم افزارها را با هر دیوایس یا دستگاهی برای کاربران فراهم کرده است.

در واقع زمانی که قرار است از یک نرم افزار SaaS استفاده نماییم، از آنجایی که پل ارتباطی ما با این نرم افزار مرورگرها هستند، پس دیگر فرقی ندارد که ما در حال استفاده از چه نوع دستگاهی هستیم. آیفون، اندروید، سیستم ویندوزی، سیستم مک یا لینوکس. چرا که آنچه ما را به نرم افزار مورد نظرمان وصل می کند، مرورگر است که بر روی همه این دستگاه ها به شکل یکسانی موجود است.

ویژگی جالب توجه بعدی درباره SaaS این است که اکثر این نرم افزارها به صورت موبایل فرندلی (Mobile-friendly) طراحی شده اند. به این معنی که استفاده از آن ها بر روی موبایل ها با آن صفحات کوچک نسبت به لپ تاپ یا سیستم های دیگر، کاملا بی دردسر خواهد بود.

نحوه بروزرسانی های انجام شده برای نرم افزارهای SaaS نیز کوچکترین ارتباطی با کاربران ندارد. به این معنی که فروشنده یا کمپانی تولید کننده نرم افزار، بروزرسانی جدید را در همان Cloud انجام می دهد و کوچکترین تاثیری بر روند استفاده کاربران از نرم افزار نمی گذارد.

همچنین بسیاری از آزمون و خطاهای پیش و پس از بروزرسانی ها، برای نرم افزارها و اپلیکیشن های SaaS مورد نیاز نیستند. از این رو کاربران با باگ ها یا کند شدن سرعت اجرای این نرم افزارها مواجه نخواهند بود.

در واقع پیش از آنکه این بروزرسانی ها بر روی نرم افزارهای SaaS اعمال شوند، تیم های پشتیبانی نرم افزارها آن ها را مورد آزمایش قرار می دهند و پس از حصول اطمینان از صحت عملکرد آن ها، نسبت به آپلود و قرار دادن آنها در فضای ابری و انتشارشان برای کاربران اقدام می نمایند.

از بین رفتن محدودیت های سخت افزاری، از دیگر ویژگی های جالب توجه در استفاده از SaaS است. باز هم از آنجایی که قرار به نصب هیچ فایلی بر روی سیستم نیست و همه اتفاقات از طریق یک مرورگر به وقوع می پیوندد، بسیاری از کسب و کارهای کوچک برای استفاده از طیف عظیمی از نرم افزارهای کاربردی در حوزه کاریشان، نیازی به تهیه سیستم هایی با سخت افزار قوی و مطابق نرم افزارها برای کمپانی خود ندارند. همین موضوع علاوه بر حذف هزینه های خرید و نگهداری سرور و سخت افزارهای مناسب، دسترسی به نرم افزارهای لازم را برای آن ها به امری آسان و سریع تبدیل کرده است.

زمانی که یک سرویس SaaS را تهیه می نمایید، می توانید User’s Plan یا برنامه کاربری خود را برای استفاده از آن سرویس طرح ریزی نمایید. به این ترتیب می توانید به سایر کاربران موردنظر خود اجازه دسترسی به آن سرویس را بدهید. همچنین می توانید کاربرانی را که بنا به هر دلیلی دیگر نمی خواهید جزئی از کاربران فعال سرویس شما باشند، حذف نمایید.

نگاه بازار به SaaS

اگر بازار را به دو دسته تولید کنندگان و فروشندگان نرم افزارها و دسته کاربران نرم افزارها تقسیم نماییم، آنچه از نگاه این دو دسته به SaaS دیده می شود، به شرح زیر خواهد بود:

• فروشندگان و تولید کنندگان نرم افزارها و اپلیکیشن ها :

SaaS سبب شده است تا فروشندگان و تولید کنندگان نرم افزارها و اپلیکیشن ها، فرصتی برای دست یابی به بیشترین حد ممکن از مخاطبین خود را در بازار هدفشان داشته باشند. چرا که پیش از این، بسیاری از کسب و کارهای کوچک یا افراد حقیقی که در دایره مخاطبین این نرم افزارها قرار می گرفتند، برای دسترسی به آن ها و استفاده از این محصولات دچار مشکلات بسیاری بودند. برای مثال سیستم مناسب نصب این نرم افزارها را نداشتند یا بودجه تهیه این محصولات را دارا نبودند.

• کاربران نرم افزارها و اپلیکیشن ها :

SaaS موجب شد تا تمام کاربرانی که پیش تر بنا به دلایل مختلفی برای دسترسی به نرم افزارها دچار محدودیت بودند، بتوانند به بیشترین حد ممکن از دسترسی به این محصولات دست یابند. همچنین هزینه های دسترسی به نرم افزارهای مورد نظر آن ها توسط SaaS بسیار مقرون به صرفه تر و ارزان تر محاسبه می شود.

بررسی نحوه ذخیره سازی و استفاده از حافظه در SaaS

اکنون ممکن است برای بسیاری از مخاطبین این پرسش ایجاد شود که اگر قرار باشد همه چیز به صورت آنلاین اتفاق بیافتد، پس خروجی کارهای انجام شده در کجا ذخیره سازی می شود و کاربر به چه میزان حافظه برای ذخیره سازی کارهای خود دسترسی دارد؟

از آنجایی که SaaS، یک سرویس مبتنی بر فضای ابری است، آنچه که به عنوان حافظه برای کاربران در اختیار قرار می گیرد نیز حافظه ابری یا همان Cloud Storage است. هر کاربر بنا به میزان استفاده خود از نرم افزارها می تواند هزینه هایی را جهت تخصیص حافظه به پروفایل یا حساب کاربری خود در نرم افزار مربوطه پرداخت نماید.

نکته قابل توجه دیگری که درباره کار کردن با نرم افزارهای SaaS وجود دارد، عدم نیاز به ذخیره (Save) گرفتن دائم از کارهاست. حتی کاربران می توانند بدون نگرانی از یک نرم افزار به نرم افزار دیگر رفته و هیچ نیازی به گرفتن خروجی یا ذخیره اطلاعات کار خود نداشته باشند. چرا که همه اطلاعات پروژه آن ها به صورت خودکار توسط Cloud در حساب کاربریشان ذخیره می شود. آن ها پس از log in یا ورود به حساب کاربری خود در cloud قادر هستند پروژه های هر نرم افزاری که از آن استفاده می کردند را مشاهده نموده و به ادامه کار خود در آن ها بپردازند.

آیا اطلاعات ما برای همیشه در Cloud باقی می ماند؟

سوال دیگری که ممکن است برای کاربران پیش بیاید، این است که آیا پروژه های برای همیشه در cloud باقی می ماند و اگر روزی بخواهیم داده های پروژه ها را دریافت کرده و بر روی آن ها تجزیه و تحلیل هایی انجام دهیم، آیا این امکان برای ما وجود ندارد؟

البته که می توان هر زمان که به داده ها نیاز داشت آن ها را از Cloud دریافت کرد. تمام کاربران این امکان را دارند که از حساب کاربری خود گزارش دریافت نمایند و داده های پروژه هایشان را به اشکال مختلفی خروجی بگیرند.

آشنایی با معایب یا محدودیت های SaaS

اکنون با توجه به آنچه گفته شد، ممکن است با خود بی اندیشید که تفاوتی میان SaaS و حالتی که نرم افزار ها را دانلود می کردیم، وجود ندارد. اما فراموش نکنید که اولین نکته گفته شده درباره SaaS، شرط استفاده از نرم افزارها و اپلیکیشن ها به صورت آنلاین بود. این یعنی دسترسی به اینترنت اولین لازمه برخورداری از خدمات SaaS است.

بنابراین اگر قرار باشد برای SaaS، فهرستی از معایب یا محدودیت ها را تهیه نماییم، به طور قطع اولین محدودیت را به «لزوم دسترسی به اینترنت» اختصاص می دهیم.

از این رو استفاده از SaaS برای مناطقی که دسترسی به اینترنت در آن ها ضعیف و گاها دچار مشکل است، می تواند چالش هایی بسیار بیشتر از شیوه قدیمی استفاده از نرم افزارها یعنی، دانلود و نصب آن ها پدیدار سازد.

البته برخی از نرم افزارهای SaaS جهت رفع این مشکل، نسخه هایی را ارائه داده اند که به صورت آفلاین نیز می توان از آن ها در حد مختصری استفاده نمود. اما باز هم بیشتر امکانات پیشرفته این نرم افزارها در حالت آفلاین قابل دسترس نیستند.

نتیجه گیری

به عنوان یک جمع بندی از آنچه گفته شد، در واقع SaaS یک بستر مناسب و کاربردی را برای هر دو دسته از افراد یعنی کاربران و فروشندگان نرم افزارها پدید آورده است. اگرچه هنوز هم بسیاری از افراد که قابلیت دسترسی به اینترنت خوبی را دارند، تمایلی به استفاده از SaaS ندارند و احساس می کنند که باید به شیوه سنتی از نرم افزارها و اپلیکیشن ها استفاده نمایند، اما آنچه کتمان ناپذیر است سرعت پیشرفت تکنولوژی و گسترش سایه مصارف اینترنتی در تمام ابعاد است. پس نرم افزارهای SaaS هر روز بهینه تر و کاربردی تر از گذشته در بین مردم ظاهر خواهند شد و دنیای بی انتهایی را پدیدار خواهند کرد.