مسئولیت اجتماعی سازمانی یا CSR چیست و چه ابعادی دارد؟

مسئولیت اجتماعی سازمانی یا Corporate Social Responsibility که به آن به اختصار CSR نیز گفته می شود، در دهه های اخیر به شدت مورد توجه سازمان ها و شرکت های دولتی یا خصوصی قرار گرفته است به گونه ای که اندیشمندان حوزه مدیریت این مقوله را فراتر از سود لحظه ای و کوتاه مدت کمپانی ها قلمداد می کنند! در این مقاله قصد داریم به تعریف مسئولیت اجتماعی سازمانی پرداخته و با ابعاد مختلف آن نیز آشنا شویم.

 مفهوم کلی مسئولیت اجتماعی سازمانی

از اواسط دهه 60 میلادی موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت ها و سازمان ها توجه بسیاری از اندیشمندان و متفکرین حوزه “مدیریت کسب و کار”را به خود معطوف کرد به گونه ای که صاحبان سازمان هایی که فقط به بررسی سود و زیان خود میپرداختند مورد انتقاد مردم و نهاد های مشابه دیگر قرار می گرفتند.

بنابراین به تدریج به این نتیجه رسیدند که فعالیت هر نهاد یا سازمان بر محیط بیرون و جامعه تاثیر زیادی گذاشته است. لذا رسیدن به یک تعریف جامع و دقیق از مسئولیت اجتماعی سازمانی به تنها دغدغه آنها تبدیل شد. پس از گذشت چند دهه از شروع این حرکت فکری تعاریف متفاوتی از این مقوله ارایه شده است که همه آنها در یک موضوع متفق القول هستند و این در حالی است که در تقسیم بندی و ابعاد این مقوله تفاوت هایی نیز وجود دارد و آن رعایت برخی تعهدات در قبال جامعه ای است که سازمان در آن مشغول به کار می باشد.

به عبارت دیگر مدیران سازمان ها باید اقداماتی انجام دهند که مورد رضایت جامعه باشد و به عقیده اندیشمندان این حوزه اگر قادر به انجام این مهم نبوده یا از رعایت این تعهدات در قبال جامعه سر باز زنند به هیچ وجه به موفقیت نخواهند رسید چون بررسی ها در سال 2007 نشان داده که بسیاری از افراد جامعه ترجیح می دهند از شرکت هایی خرید کنند و از سازمان هایی خدمات بگیرند که به مسئولیت اجتماعی خود واقف و پایبند هستند.

متفکرین حوزه کسب و کار پس از اینکه به تعریف جامعی از CSR دست پیدا کردند هر کدام تقسیم بندی هایی حول این موضوع انجام داده اند که مهمترین آنها عبارتند از : بعد مالی، بعد اخلاقی ، بعد محیطی ، بعد نیروی انسانی و بعد سیاسی که در ادامه مختصرا به معرفی و بررسی هر یک می پردازیم :

ابعاد مختلف CSR

1- بعد مالی :

مسئولیت اجتماعی مالی را از دو منظر می توان بررسی نمود که شامل :

• اول اینکه رسالت و هدف اصلی هر سازمان یا بنگاه اقتصادی رسیدن به “سود” میباشد لذا توجه به سهامداران و افراد ذینفع اولین مسئولیت اجتماعی  هر سازمان می باشد. بدین گونه که پس از رسیدن به سود مالی و تضمین بقای خود در جامعه می تواند با خیالی آسوده تر به مسئولیت های دیگر خود بپردازد.
• در بعضی از ارگانها و نهادهای بزرگتر مسئولیت در برابر اموال افراد جامعه وثروت ملی که به صورت بودجه سالانه در اختیار آنها قرار می گیرد از مهم ترین مسئولیت های اجتماعی یک سیستم کسب درآمد می باشد.

2- بعد اخلاقی :

مسئولیت اجتماعی اخلاقی نیز به گونه های متفاوتی تعریف شده است که شمال :

• هر سازمان باید به باورهای موجود در آن جامعه احترام گذاشته و نسبت به فعالیت های خود در قبال آن جامعه نهایت شفاف سازی را انجام و در دسترس عموم مردم قرار دهند و به عبارت دیگر پاسخگوی افراد جامعه باشند.
• هر سازمان باید در راستای منافع آن جامعه حرکت کند و در صورت نقصان پاسخگوی مردم یا نمایندگان منتخب مردم باشند.
• برخی از سازمان ها برای انجام کارهای خیرخواهانه همانند ساخت مدرسه ، باشگاه ورزشی ، کمک به امور خیریه و … پیش قدم شده و برای تعالی جامعه و افراد نیازمند آن تمام تلاش خود را میکنند به عنوان مثال مسئولیت اجتماعی اخلاقی مد نظر بانک ملی ایران نمونه بارزی از این موضوع می باشد.

3- بعد محیطی :

این نوع از مسئولیت اجتماعی سازمانی نیز به دو گروه کلی تقسیم بندی می شود :

• تعریف ساده ای از این مقوله وجود دارد که در آن هر سازمان یا شرکت باید حداکثر توان و تلاش خود را در جهت حفظ محیط زیست (اعم از حفظ مراتع و جنگل ها، محافظت از تنوع گیاهی و جانوری، توجه به دریاها و رودخانه های طبیعی، کاهش آلودگی هوا و …) انجام دهد.
• بعضی از سازمان ها تعریف متفاوتی از بعد محیطی ارایه کرده اند که در آن تمامی سازمان ها باید ابهامات و نارضایتی های محیطی خود را حول این موضوع که سیاست های آن سازمان چه تاثیری بر کاهش نرخ تورم، بیکاری، فقر و رشد اقتصادی دارند روشن کنند.

4- بعد نیروی انسانی :

این بعد از مسئولیت اجتماعی سازمانی به سه دسته تقسیم می شود که عبارتند از :

• هر سازمان باید محصولات و خدماتی ارایه کند که نیازهای مشتری را به طور کامل برطرف کند.
• باید نسبت به نیروی انسانی مشغول در آن سازمان به صورت حرفه ای برخورد شود و نیازهای مالی و احساسی آنان مد نظر قرار گرفته شود.
• با همکاران متخصص در سازمان های مشابه با احترام رفتار شود.

5- بعد سیاسی :

برخی از ارگان ها که با همکاری بدنه دولت یا حکومت به کار خود ادامه می دهند موظف هستند که به تمامی احزاب سیاسی احترام گذاشته و در جهت حفظ و رشد منافع ملی آن کشور حرکت کنند که این موضوع یکی از مهمترین “مسئولیت های اجتماعی ” هر ارگان دولتی میباشد برای مثال در لینک زیر میتوانید منشور مسئولیت اجتماعی سازمانی در رسانه های ملی ایران را مشاهده کنید.

نتیجه گیری  :

همانطور که مشاهده کردید با توجه به پیشرفت چشمگیر ضوابط مدیریتی در چگونگی عملکرد سازمان ها و شرکت هاب دولتی و خصوصی تعاریف متعددی از مسئولیت اجتماعی سازمانی ارایه شده است که به طور کل شرح داده شد و اما سوالی که ذهن ما را درگیر می کند این است که آیا این دست سیاست ها واقعا در افزایش رضایت مشتری، پیشبرد بهتر اهداف سازمانی، حفظ سرمایه های ملی، تامین نیازهای کارکنان و … موثر واقع می شود یا خیر !