هارد فورک Hard Fork و سافت فورک Soft Fork چیست ؟

با پیشرفت ارزهای دیجیتال، نظام مالی جهان در حال تغییر و حرکت رو به جلو است. بیت کوین سرآغاز حوزه ارزهای دیجیتال بود که به عنوان جایگزین غیر متمرکز پول نقد طراحی شد. با گذشت زمان ارزهای تخصصی تر دیگری با شبکه های بلاک چین متفاوت نظیر اتریوم، ریپل (Ripple) و مونرو (Monero) روانه بازار شدند. البته تولید و طراحی این ارزها به طور اتفاقی نبوده است و هرکدام در نتیجه یک فورک (Fork) به وجود آمده اند.

فورک زمانی اتفاق می افتد که عمده کاربران یا توسعه دهندگان یک ارز دیجیتال تصمیم به ایجاد تغییری اساسی و ساختاری در آن می گیرند. منشا این تغییر می تواند هک شدن گسترده شبکه بلاک چین (مانند ارز اتریوم) یا اختلاف نظر اساسی در جامعه کاربری (مانند ارز بیت کوین و بیت کوین کَش) باشد.

به هر حال بروز فورک تاثیرات بسیاری (نظیر نوسانات قیمتی) روی یک ارز می گذارد و از بحث برانگیزترین و داغ ترین موضوعات بازار ارزهای دیجیتال به شمار می رود. به همین دلیل در این مطلب ابتدا مفهوم فورک را بررسی کرده و انواع آن یعنی هارد فورک و سافت فورک را نیز توضیح خواهیم داد.

فورک (Fork) چیست؟

به طور کلی فورک به معنی بروز تغییرات در پروتکل های بلاک چین است؛ پروتکل هایی که نرم افزار از آن برای تایید تراکنش ها استفاده می کند. در حقیقت هر گونه انشعاب و دوگانگی در سرور بلاک چین را می توان به عنوان یک فورک قلمداد کرد که به دو دسته هارد فورک و سافت فورک تقسیم بندی می شود.

سافت فورک (Soft Fork) به تغییراتی گفته می شود که با نودهای قبلی سازگار هستند؛ به عبارت ساده تر سیستم های کامپیوتری که به شبکه ارز دیجیتال متصل هستند هنوز هم قابلیت پردازش (تایید یا رد) تراکنش های جدید را دارند. اگرچه بلاک هایی که تحت عملیات ماینینگ هستند با بروزرسانی نودها (سیستم های کامپیوتری) نامعتبر تلقی می شوند.

این موض,ع بدین معنی است که برای انجام عملیات ماینینگ، سافت فورک به حداکثر قدرت هش (Hash Power) نیاز دارد و در غیر این صورت حتی کوچکترین زنجیره  بلاک در معرض خطر قرار گرفته و از شبکه اصلی جدا می شود که باعث بروز هارد فورک خواهد شد.

هارد فورک (Hard Fork) به تغییراتی گفته می شود که با نودهای قبلی سازگار نیستند. بدین معنی که اگر نودها از ورژن قدیمی نرم افزار استفاده کنند تمامی تراکنش ها را به عنوان نامعتبر (Invalid) تلقی می کنند و برای استخراج یک زنجیره معتبر نیاز به انجام بروزرسانی خواهند داشت. همچنین اگر اکثر کاربران به صورت متفق القول تصمیم بگیرند که از قوانین ورژن قدیمی استفاده کنند، بلاک چین به دو بخش تقسیم خواهد شد که منجر به تولید دو ارز جداگانه می شود!

هارد فورک به پشتیبانی یا اجماع اکثریت کاربرانی که به شبکه اصلی متصل هستند نیاز دارد. همچنین برای اینکه امکان استفاده از بلاک چین و ارز جدید در اختیار نودها قرار بگیرد باید تعداد کافی از آنها به جدیدترین ورژن نرم افزاری پروتکل آپدیت شوند.

اگر یک Node بروز رسانی را انجام ندهد قادر به استفاده از بلاک چین جدید نخواهد بود. همچنین اگر تعداد کاربرانی که بروزرسانی را انجام می دهند به حد کافی نباشند، امکان دریافت کامل بروزرسانی برای شما هم وجود نخواهد داشت و در نهایت به از هم گسیختگی بلاک چین منجر می شود. البته روش های بسیاری وجود دارند که از طریق آن می توان قبل از انتشار آپدیت از اجماع نظر کاربران اطمینان حاصل کرد.

در برخی مواقع سافت فورک از آپدیت Miner-Activated استفاده می کند؛ بدین گونه که قبل از انتشار یک آپدیت، پروتکل جدید باید به میزان Hash Power مطلوبی رسیده باشد. برای مثال ابزار Dash با هدف این که بلاک چین به راحتی بروزرسانی و تغییرات را قبول کند، master node های خود را اجرا می کند. به طور کل فرقی نمی کند که از کدام روش برای بروزرسانی استفاده می شود؛ در هر صورت اکثر کاربران باید قبل از انتشار آپدیت به توافق رسیده باشند وگرنه بلاک چین با شکست مواجه خواهد شد.

یک بروز رسانی موفقیت آمیز منجر به زایش یک ارز جدید (New Coin) از بلاک چین می شود، آنگاه دو کوین جدید که دو رهبر جداگانه دارند در محیط یک بلاک چین استخراج خواهند شد. در پاره ای از مواقع مثل آپدیت Segwit (برای بیت کوین)، تمامی افراد سیستم خود را به پروتکل جدید بروزرسانی کردند بنابراین هیچ ارز جدیدی تولید نشد. البته در مواردی نظیر هارد فورک Bitcoin Cash، دو ارز و دو بلاک چین به طور همزمان در کنار یکدیگر اجرا شدند، به هرحال هارد فورک به دو صورت اتفاق می افتد :

• یک بلاک چین در ارجحیت قرار می گیرد : در حقیقت بلاک چین دیگر خیلی از سوی جامعه کاربران مورد استفاده قرار نمی گیرد و از ارزش کمتری در نظر آنان برخوردار است.
• هر دو بلاک چین مورد پذیرش جامعه کاربری قرار می گیرند : هر بلاک چین به صورت مستقل در کنار دیگری کار می کند و هر دو به صورت برابر مورد استفاده کاربران قرار می گیرند.

برای مثال هارد فورک اتریوم (Ethereum) که باعث به وجود آمدن دو ارز به نام های اتریوم و اتریوم کلاسیک شد؛ در این هاردفورک ارز اتریوم مورد استقبال کاربران قرار گرفته است و اتریوم کلاسیک کمتر استخراج می شود. از نمونه های دیگر می توان به همزیستی بیت کوین و بیت کوین کَش اشاره کرد که البته به علت ناتمام ماندن پروژه بروزرسانی Segwit 2.x به اتمام رسید.

در برخی مواقع هارد فورک ها تاثیرات مخربی روی جامعه کاربری می گذارند، به گونه ای که باعث اختلاف نظر در مورد آینده آن ارز می شود و در نهایت برخی از تاجران و ماینرها ترجیح می دهند فعالیت استخراج یا خرید و فروش را متوقف کنند. برای مثال بین کاربران بیت کوین و بیت کوین کَش همواره بحث و جدل وجود داشته است، خصوصاً اینکه کاربران بیت کوین کش بر این باورند که این ارز به اهداف ساتوشی (سازنده ارزهای دیجیتال بیت کوین) نزدیک تر است.

برخی اوقات اختلاف نظر جامعه کاربری آنقدر زیاد است که از اعمال فورک جلوگیری می کند؛ برای مثال حامیان فورک Segwit 2.X آن پروژه را منتفی کردند به این دلیل که معتقد بودند کاربران به توافق کافی در این باره دست پیدا نکرده اند و امکان فورک دوباره در آینده وجود دارد که این موضوع ضربه بزرگی به اعتبار بیت کوین خواهد زد.

تاثیرات هارد فورک

هارد فورک به جز عدم قطعیت و به وجود آمدن اختلاف نظر در جامعه کاربری تاثیرات عمیق دیگری نیز بر روی یک رمز ارز می گذارد؛ برای مثال پس از جدا شدن بیت کوین و بیت کوین کش در سال 2017، هر فردی که مقداری بیت کوین خریداری کرده بود به همان میزان بیت کوین کش دریافت می کرد. بنابراین اگر شما در زمان فورک 10 واحد بیت کوین داشتید، 10 واحد بیت کوین کش نیز دریافت می کردید که این موضوع موجب به وجود آمدن موج های بزرگی در بازار ارزهای دیجیتال شد.

سرمایه داران بزرگ که به عنوان نهنگ شناخته می شوند دارنده مقادیر بسیار زیادی بیت کوین هستند و به همین دلیل می توانند در بازار ارز حباب ایجاد کنند. البته برخی سرمایه داران شخصی (دولفین ها) نیز آنقدری ارز دارند تا روی بازار تاثیر بگذارند.

حال فرض کنید یکی از دولفین ها بفهمد که قرار است با بروز فورک مقداری ارز جدید به دارندگان آن داده شود، در نتیجه این شخص با خریداری مقداری توکن اورجینال می تواند به همان میزان ارز جدید را نیز دریافت کند. در حقیقت این افراد هر توکنی که پیدا کنند را خریداری کرده و در زمان فورک قیمت آن را به طور مصنوعی افزایش می دهند.

دلفین ها این کار را تا روز فورک انجام می دهند و نهنگ ها نیز به ازای هر توکن اورجینال یک توکن ارز جدید دریافت می کنند؛ البته آنها می دانند که کمپانی مادر به خاطر این کار دچار تورم شده است برای همین هر چقدر که بتوانند در معاملات خود قیمت هر دو ارز جدید و اورجینال را پایین می آورند. این موضوع باعث می شود تا هر دو توکن ارزش واقعی خود را از دست بدهند، البته پس از گذشت زمان و افزایش خرید دوباره به ثبات دست پیدا خواهد کرد.

بخاطر داشته باشید که هر فورکی با تولید بلاک چین جدید و ارز رایگان همراه نیست اما مثال بالا برای مواردی که کل بلاک چین شبیه سازی شده است نیز صدق می کند. اکثر فورک ها معمولاً کدهای پایه را کپی برداری می کنند، به همین دلیل ارز جدیدی تولید نمی شود. در این حالت سرمایه داران به گونه ای متفاوت عمل می کنند و تا زمانی که بازار به ثبات نرسیده باشد از معامله توکن قدیمی خودداری می کنند. در برخی از موارد نیز سرمایه داران به طور کلی ارز اورجینال را فراموش می کنند، برای مثال در فورک اتریوم که به موجب آن نسخه جدید ارز با استقبال اکثریت جامعه کاربری روبرو شد.

آیا باید قبل از هارد فورک اقدام به خریداری ارز دیجیتال کرد؟

هارد فورک باعث عدم ثبات ارز دیجیتال می شود، علاوه بر این موجب دو دستگی جامعه کاربری و دگرگونی بازار نیز می شود. واکنش سرمایه داران به این موضوع  بستگی به نوع فورک و میزان سرمایه ایشان دارد، برای مثال در هاردفورکی که با کوین های رایگان همراه است باید سرمایه خود را نگه داشته یا افزایش دهید. البته در این وضعیت دیگر سرمایه داران نیز به همین ترتیب عمل خواهند کرد، بنابراین اگر قادر به رقابت با سرمایه داران بزرگ (نهنگ ها) نیستید ارز خود را قبل از فورک به فروش برسانید.

در این وضعیت شما توکن رایگان را از دست خواهید داد ولی در عوض سود خوبی از فروش ارز به نهنگ ها به دست خواهید آورد، به علاوه با این پول می توانید بعد از افت قیمت میزان بیشتری از همان ارز را خریداری کنید.

در زمان سافت فورک، انتخاب های ساده تری پیش رو خواهید داشت. برای مثال اگر فکر می کنید که فورک به آینده ارز کمک خواهد کرد، قاپیدن ارز از دست کاربران و سود بردن از نوسانات قیمتی بهترین گزینه برای شما محسوب می شود. علاوه بر این اگر شما باور دارید که فورک اتفاق افتاده سودی برای ارز به ارمغان نمی آورد، باید هرچه زودتر ارز خود را به فروش برسانید.

نتیجه گیری

به خاطر داشته باشید که بازار ارزهای دیجیتال هیچوقت قابل پیش بینی نیست و آنگونه که شما تصور می کنید پیش نخواهد رفت. حوزه ارز دیجیتال فوق العاده بی ثبات است و شما همواره در معرض خطر از دست دادن سرمایه قرار خواهید داشت، بنابراین با پیروی از قوانین سعی کنید ارزی متناسب با بودجه خود انتخاب کنید و نسبت به فورک هایی که ایجاد می شود هوشمندانه عمل کنید.