عرضه اولیه سکه ICO چیست؟ + مزایا و معایب آن

عرضه اولیه سکه Initial Coin Offering یا همان ICO یکی از اصلاحات پرکاربرد در صنعت ارزهای دیجیتال و بلاکچین است که در طی آن سرمایه مورد نیاز برای استارتاپ های نوپا در حوزه ارزهای دیجیتال جمع آوری می گردد. امروز در داناپ سعی خواهیم کرد که مزایا و معایب این رخداد را مورد بررسی قرار دهیم، پس با ما همراه باشید.

عرضه اولیه سکه (ICO) چیست؟

عرضه اولیه سکه در صنعت ارزهای دیجیتال معادل عرضه اولیه سهام (IPO) در بازار اوراق بهادار است و به عنوان راهی برای جمع آوری اعتبار نقدی به منظور تولید کوین، اپلیکیشن یا سرویس های جدید توسط یک شرکت اجرا می شود. سرمایه گذاران علاقمند می توانند از طریق این پیشنهاد رمزارزهای جدید استارتاپ یا کمپانی مربوطه را خریداری و دریافت کنند؛ توکنی که سرمایه گذاران دریافت می کنند ممکن است برای استفاده از خدمات یا محصولات آینده شرکت کاربرد داشته باشد یا اینکه به عنوان سهام شرکت یا پروژه در نظر گرفته شود.

عرضه اولیه سکه چطور کار می کند؟

زمانی که یک استارتاپ در حوزه ارزهای دیجیتال می خواهد از طریق ICO سرمایه جمع آوری کند، معمولاً یک بیانیه (Whitepaper) تنظیم خواهد کرد که در آن اهداف، کاربرد و سرمایه مورد نیاز پروژه را به مردم اعلام می کند. این وایت پیپر همچنین مسائل مربوط به چگونگی حفظ توکن های سرمایه گذاران، پول قابل قبول در پروژه و مدت زمان اجرای کمپین ICO را شفاف سازی خواهد کرد.

علاقه مندان و حامیان پروژه در طی کمپین ICO، با استفاده از ارزهای فیات یا دیجیتال مقداری از توکن های پروژه را خریداری می کنند. این توکن یا به عبارتی دیگر کوین چیزی شبیه به سهامی است که در یک کمپین IPO به سرمایه گذاران فروخته می شود. اگر پول جمع آوری به اندازه حداقل بودجه در نظر گرفته شده کمپانی نباشد، آنگاه کمپین ICO با شکست مواجه شده و سرمایه به حامیان پروژه باز خواهد گشت.

اگر الزامات مالی در طی یک بازه زمانی مشخص برآورده شود، از سرمایه جمع آوری شده در راستای پیگیری و تحقق اهداف پروژه استفاده خواهد شد. نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که اگرچه کمپین های عرضه اولیه سکه توسط هیچ ارگانی نظارت نمی شود، اما کمیسیون بورس و اوراق بهادار قادر خواهد بود که مداخلاتی در این فرآیند انجام دهد.

برای مثال کمپانی تلگرام در سال های اخیر توانست طی یک کمپین ICO مبلغی معادل 1.7 میلیارد دلار سرمایه جمع آوری کند، اما به دلیل تخلفات و فعالیت های غیرقانونی تیم توسعه دهنده تلگرام، کمیسیون اوراق بهادار کشور آمریکا سعی کرد این پروژه را متوقف کند.

نکات مهم کمپین عرضه اولیه سکه

سرمایه گذارانی که قصد خرید در عرضه اولیه سکه را دارند باید دانش خود درباره آن ارز دیجیتال را افزایش دهند. در اکثر اوقات سرمایه گذاران توکن های مربوطه را با استفاده از ارزهای دیجیتال دیگر خریداری خواهند کرد. به عبارت دیگر سرمایه گذاران باید یک کیف پول از ارزهای رایج دیگر نظیر بیت کوین و اتریوم داشته باشند، البته این کیف پول باید از توکن های خریداری شده نیز پشتیبانی کند.

شاید برایتان سوال باشد که چطور می توان یک کمپین ICO را شناسایی کرده و در آن حضور پیدا کرد، در جواب باید بگوییم که هیچ روش خاصی برای مطلع شدن از کمپین های اخیر وجود ندارد بلکه بهترین کار پیگیری پروژه های جدید به صورت آنلاین است. برای عرضه اولیه سکه معمولاً مقدار قابل توجهی تبلیغات می کنند، البته انجمن های آنلاینی نیز وجود دارند که سرمایه گذاران در آنجا درباره فرصت های جدید با یکدیگر مشورت می کنند. به طور کل وبسایت هایی وجود دارند که اطلاعات مربوط به کمپین های ICO را جمع آوری کرده و در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهند.

تفاوت عرضه اولیه سکه (ICO) و عرضه اولیه سهام (IPO)

کمپانی های قدیمی معمولاً از چند روش اقدام به جمع آوری سرمایه می کردند. برای مثال یک شرکت می تواند در ابتدا فقط با تکیه بر سرمایه صاحبان خود فعالیت کرده و به تدریج وجوه نقدی دیگر را نیز دریافت کند. همچنین کمپانی هایی وجود دارند که از همان ابتدا با سرمایه و حمایت خارجی کار خود را شروع می کنند؛ به عبارت دیگر آنها در ازای بخشی از مالکیت پروژه، سرمایه نقدی قابل توجهی را تامین خواهند کرد. البته یک روش دیگر نیز وجود دارد به گونه ای که سهام شرکت را در یک کمپین IPO به فروش رسانده و سرمایه مورد نیاز را از سرمایه گذاران فردی دریافت کنند.

اگرچه عرضه اولیه سهام عموماً با سرمایه گذاران سر و کار دارد اما عرضه اولیه سکه عموماً با حامیانی که علاقه به سرمایه گذاری در یک پروژه جدید دارند مرتبط خواهد بود، این موضوع تقریباً با کمپین های سرمایه گذاری جمعی (Crowdfunding) مشابه است. البته عرضه اولیه سکه با کمپین های سرمایه گذاری جمعی متفاوت است چرا که حامیان ICO به نرخ بازگشت سرمایه (ROI) بالا و کسب سود از آن امید دارند، در صورتی که وجوه نقدی جمع آوری شده در کمپین Crowdfunding اغلب به عنوان کمک مالی (Donation) تلقی می شود و به همین دلیل ICO با نام کمپین فروش جمعی (Crowsales) نیز معروف است.

عرضه اولیه سکه از دو جهت با عرضه اولیه سهام متفاوت است، در درجه اول هیچ گونه ارگان دولتی مانند کمیسیون اوراق بهادار و بورس قوانینی برای آن اعمال نمی کند و دوم این که به دلیل ماهیت غیر متمرکز، ساختار آزادانه تری نسبت به IPO دارند. ساختار ICO به چند صورت است، برای مثال در برخی اوقات کمپانی حد معینی برای تامین بودجه مشخص خواهد کرد، بدین معنی که مقداری ثابت برای عرضه توکن در نظر گرفته شده و هر توکن دارای قیمت از پیش تعیین شده است.

در مواقع دیگر مقداری ثابت برای عرضه توکن مشخص شده است اما اهداف سرمایه گذاری به صورت داینامیک هستند؛ به عبارت دیگر میزان توزیع توکن در بین سرمایه گذاران به وجوه نقدی دریافت شده وابستگی خواهد داشت. برای مثال هر چقدر که سرمایه جمع آوری شده در کمپین ICO بیش تر باشد، آنگاه قیمت توکن نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

با این وجود یک ساختار دیگر برای ICO وجود دارد که در آن عرضه توکن به صورت داینامیک است و از طریق میزان وجوه نقدی جمع آوری شده مشخص می شود. قیمت توکن در این نوع از ICO ثابت است اما به علت صرفه جویی در برخی از پارامترها نظیر بازه زمانی کمپین، هیچ محدودیتی در میزان عرضه توکن وجود نخواهد داشت.

مزایای عرضه اولیه سکه

در کمپین های IPO، سرمایه گذار در ازای سرمایه گذاری خود مقداری از سهام شرکت را دریافت می کند اما در ICO خبری از سهام نخواهد بود، در عوض شرکت ها یک بلاک چین (Blockchain) یا همان توکن ارز دیجیتالی معادل یک سهام را به سرمایه گذاران ارائه خواهند کرد. در اکثر موارد سرمایه گذاران مبلغی را از طریق ارزهای محبوب نظیر بیت کوین پرداخت کرده و متناسب با آن ارز جدید دریافت می کنند.

راه اندازی توکن و کمپین ICO کار خیلی دشواری برای شرکت ها محسوب نمی شود. سرویس های آنلاینی وجود دارند که امکان تولید توکن های رمزنگاری شده در چند ثانیه را در اختیار کاربران قرار می دهد، بنابراین سرمایه گذاران باید همواره به خاطر داشته باشند که ارزش یک توکن همانند سهام دارای ضمانت قانونی نخواهد بود. مدیران ICO نیز بر اساس شرایط و ضوابط مندرج در بیانیه و برنامه این کمپین اقدام به تولید، دریافت و توزیع توکن ها در بین سرمایه گذاران می کنند.

سرمایه گذاران اولیه در کمپین ICO معمولاً به امید موفقیت پروژه، توکن های آن را خریداری می کنند. در این صورت قیمت توکن به نسبت آن نرخی که در وایت پیپر تعیین شده است افزایش خواهد یافت و پروژه وجوه نقدی لازم را جمع آوری خواهد کرد. به عبارت دیگر قابلیت بازدهی بالا به عنوان مهم ترین مزیت عرضه اولیه سکه محسوب می شود.

عرضه اولیه سکه تاکنون موجب ثروتمند شدن خیلی از سرمایه گذاران شده است، برای مثال 435 مورد کمپین ICO موفق در سال 2017 اجرا شد که مبلغی معادل 12.7 میلیون دلار در هر کدام از آنها جمع آوری شد. مجموع وجوه نقدی جمع آوری شده در سال 2017 معادل 5.6 میلیارد دلار برآورد شد که 25% آن متعلق به 10 پروژه بزرگ بود. علاوه بر این سرمایه گذارانی که در کمپین های سال 2017 توکن خریداری کرده بودند، حدود 13 برابر سود و بازده سرمایه (به دلار) به دست آورده اند.

معایب عرضه اولیه سکه

اگرچه عرضه اولیه سکه به عنوان یکی از پیش نیازهای توسعه ارزهای دیجیتال و بلاکچین محسوب می شود اما چالش، ریسک و فرصت های غیرقابل پیش بینی نیز به همراه دارند. اکثر افراد با استناد به کمپین های ICO موفق و به امید بازگشت سریع سرمایه خود وارد این فرآیند می شوند، اما مشاهده کمپین های موفق سال های اخیر در برخی اوقات گمراه کننده خواهد بود.

از آنجایی که نظارت خاصی بر روی کمپین های ICO انجام نمی پذیرد بنابراین کلاهبرداران می توانند از بی خبری سرمایه گذاران سوء استفاده کنند. در حقیقت به علت عدم نظارت نهادهای قانونی، بازگشت وجوه نقدی که در این کمپین کلاهبرداری می شود به هیچ وجه امکان پذیر نخواهد بود. ظهور ICO در سال 2017 باعث شد که نهادهای قانونی و غیر قانونی به سرعت به آن واکنش نشان دهند، برای مثال یکی از بانک های کشور چین این کمپین را به طور رسمی غیر قانونی اعلام کرده و آن را ضد ثبات اقتصاد کشور تلقی کرد.

بانک مرکزی کشور چین نیز استفاده از توکن ها و ارائه خدمات بانکی به کمپین های ICO را ممنوع اعلام کرد، بنابراین قیمت بیت کوین و اتریوم با سقوط چشمگیری روبرو شد و در نتیجه نهادهای قانونی به فکر تنظیم قوانین مرتبط با ICO افتادند. در سال 2018 نیز کمپانی هایی نظیر فیسبوک، توییتر و گوگل تبلیغات مربوط به عرضه اولیه سکه را ممنوع اعلام کردند.

به طور کل هیچ تضمینی برای عدم کلاهبرداری در کمپین های ICO وجود ندارد، بنابراین سرمایه گذاران برای شرکت در چنین رخدادهایی باید نکات زیر را در نظر داشته باشند:

• از شفافیت اهداف توسعه دهندگان پروژه اطمینان حاصل کنند. کمپین های ICO موفق اغلب دارای بیانیه (وایت پیپر) روشن و قابل درک هستند.
• از شفافیت 100 درصدی کمپانی و توسعه دهندگان آن اطمینان حاصل کنند.
• از آنجایی که نهادهای خارجی بر روی ICO نظارت ندارند، بنابراین وظیفه سرمایه گذار است که درباره شرایط و ضوابط قانونی آن آگاهی کسب کند.
• سرمایه گذاران بررسی کنند که وجوه نقدی جمع آوری شده حتماً در یک کیف پول قانونی (Escrow Wallet) ذخیره شده باشد، دسترسی به این کیف پول باید منوط به چند کلید باشد. این قابلیت از کلاهبرداری اشخاص ثالثی که یک کلید را در دست دارند جلوگیری خواهد کرد.

مثالی از عرضه اولیه سکه

هر چقدر که ابعاد کمپین ICO بزرگتر شود، مبلغ جمع آوری شده نیز افزایش خواهد یافت. برای ارزیابی ICO باید مبلغ جمع آوری شده و بازدهی سرمایه را در نظر داشته باشید چرا که در برخی اوقات پروژه هایی که بالاترین بازدهی را داشته اند، در عرضه اولیه سکه مبالغ قابل توجهی جمع آوری نکرده اند (یا بالعکس). برای مثال عرضه اولیه سکه اتریوم در سال 2014 به مدت 42 روز مبلغ 18 میلیون دلار جمع آوری کرد، البته نوآوری های این ارز نظیر برنامه های غیر متمرکز (Dapps) در جمع آوری این مبلغ نقش کلیدی داشت. به هر حال قیمت ارز اتر (Ether) در زمان شروع پروژه برابر 0.30 دلار بود در حالی که در ماه نوامبر سال 2019 با قیمتی معادل 185 دلار معامله شد.

کمپین ICO شرکت NEO به صورت دو مرحله ای در سال 2015 راه اندازی شد، اولین مرحله از این کمپین در اکتبر سال 2015 به پایان رسید و مرحله دوم تا سپتامبر سال 2016 به طول انجامید. اگرچه این شرکت فقط 4.5 میلیون دلار جمع آوری کرد اما نرخ بازگشت سرمایه استثنایی برای سرمایه گذاران به ارمغان آورد. قیمت ارز NEO در زمان عرضه اولیه معادل 0.03 دلار بود که در زمان اوج خود با قیمتی معادل 10.74 دلار خرید و فروش شد.

کمپین های ICO در سال های اخیر موفق به جمع آوری مبالغ بالایی شده اند، برای مثال بزرگترین عرضه اولیه سکه توسط پروژه ذخیره سازی غیرمتمرکز در فضای ابری به نام Filecoin اجرا شده است. این پروژه در طی کمپین 30 روزه در در سپتامبر 2017 توانست مبلغی معادل 257 میلیون دلار را جمع آوری کند. البته اخیراً کمپانی پشتیبانی کننده پلتفرم EOS با جمع آوری مبلغ 4 میلیارد دلار توانست رکورد پروژه Filecoin را بشکند.