نرم افزار SPSS چیست؟ + مزایا و معایب و کاربردهای آن

این روز‌ها کسب‌وکارهای سراسر دنیا در تلاش هستند تا داده‌های خود را معنا دار کنند. از این رو علم تحلیل داده اهمیتی دوچندان پیدا کرده و روز به روز در حال گسترش است. برای بررسی و تحلیل داده ها به ابزارهای محتلفی نیاز دارید که یکی از آن ها نرم افزار SPSS که مخفف Statistical Package for the Social Sciences یا همان بسته آماری برای علوم اجتماعی است، می باشد. این نرم افزار مجموعه ای از برنامه های نرم افزاری است که داده های علمی مرتبط با علوم اجتماعی را تجزیه و تحلیل می کند. در این مقاله سعی می‌کنیم تا به معرفی نرم افزار SPSS بپردازیم و ویژگی‌ها و کاربرد‌های آن و همچنین مزایا و محدودیت‌های آن را بررسی کنیم.

نرم‌افزار SPSS چیست؟

همانطور که گفته شد داده های علمی مربوط به علوم اجتماعی در  این نرم‌افزار تجزیه و تحلیل می‌شود. سپس از این داده‌های با ارزش برای نظرسنجی، داده کاوی، تحقیقات بازار و غیره استفاده می‌شود. SPSS یک محیط مدل سازی سریع بصری (دیداری) را ارائه می دهد که از کوچکترین تا پیچیده ترین مدل ها را شامل می شود.

جالب است بدانید SPSS ابتدا در سال 1968 توسط شرکت SPSS راه اندازی شد و IBM آن را در سال 2009 خریداری کرد. SPSS به دلیل سادگی، زبان دستوری ساده و دفترچه راهنمای قابل درک آن برای کاربران بسیار محبوب است. نهادهای دولتی، مؤسسات آموزشی، شرکت‌های نظرسنجی، محققان بازار، سازمان‌های بازاریابی، محققان سلامت، پژوهشگران و بسیاری دیگر، از این نرم‌افزار برای تجزیه و تحلیل داده‌های نظرسنجی شده استفاده می‌کنند.

ویژگی های اصلی SPSS چیست؟

عملکرد‌های اصلی ارائه شده توسط SPSS عبارت‌اند از:

• برنامه آماری برای تجزیه و تحلیل داده های کمی (قابل اندازه گیری) که شامل تناوب ها، جدول دوبه دویی و آمار دو متغیره هستند.
• مجهز بودن به برنامه Modeler، که امکان مدل سازی پیش بینی را فراهم می کند. این ابزار به پژوهشگران کمک می‌کند تا مدل های پیش بینی را با استفاده از روش های آماری پیشرفته بسازند و اعتبارسنجی کنند.
• بهره‌مندی ازتجزیه و تحلیل متنی که به شما کمک می‌کند تا از ورودی‌هایی که از طریق پرسشنامه‌های باز آن ها گردآوری کرده‌اید، بینش‌هایی را کسب کنید.
• Visualization Designer به محققان اجازه می دهد تا داده های خود را در مدل های نمایشی مختلف به تصویر بکشند.

جدا از چهار قابلیت فوق، SPSS راه حل های مدیریت داده را نیز ارائه می دهد. این راه‌حل‌های مدیریت داده، محققان را قادر می‌سازد تا مورد‌های مختلف را انتخاب کنند، داده‌های مشتق شده را ایجاد کنند و به تغییر شکل فایل ها بپردازند.

سایر ویژگی های SPSS

SPSS یک ابزار محبوب برای تحقیق، آزمایش و تصمیم گیری است. این نرم افزار یکی از پرکاربردترین نرم افزارهای آماری در سراسر جهان به دلیل ویژگی های جذابش است. در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1. با استفاده از ویژگی‌های SPSS، کاربران می‌توانند تمام اطلاعات را از فایل‌ها برای اجرای روش‌های آماری توصیفی، استنباطی و چند متغیره استخراج کنند.
2. به لطف مدیریت داده کاوی SPSS، کاربران این نرم افزار می‌توانند جستجوهای هوشمندانه انجام دهند و شبکه‌های عصبی هوش مصنوعی طراحی کنند.
3. از نرم افزار SPSS می توان برای حل عملیات جبری، حسابی و مثلثاتی استفاده کرد.
4. ویژگی تولید کننده گزارش SPSS یا (SPSS Report Generator) این است که به شما امکان می دهد گزارش های جذابی از تحقیقات تهیه کنید. این گزارش متن، جداول، نمودارها و نتایج آماری گزارش شده در همان فایل را دربر می‌گیرد.
5. SPSS ارائه دهنده اسناد داده (data documentation) نیز می باشد. این امر باعث می‌شود تا محققان فهرستی از متادیتا (metadata) را ذخیره کنند که به عنوان یک مخزن اطلاعات متمرکز در ارتباط با داده عمل می‌کند، مثل ارتباط با دیگر داده‌ها، معنی داده، منشاء، فرمت ها و کاربرد آن

روش های آماری قابل استفاده در SPSS

• آمار توصیفی: شامل روش‌‌های شناسایی مانند جدول‌بندی دو به دو، تناوب‌ها و آمار نسبت توصیفی است.
• آمار دو متغیره: شامل روش‌‌های شناسایی مانند آزمون‌های ناپارامتریک (nonparametric)، همبستگی و تحلیل واریانس آنووا (ANOVA) است.
• پیش بینی نتایج عددی مانند بازگشت خطی
• روش‌‌های شناسایی مانند تحلیل خوشه‌ای و تحلیل فاکتور برای پیش‌بینی شناسایی گروه‌ها بسیار مناسب است.

انواع SPSS

دو نوع SPSS وجود دارد:

• نمای متغیر (Variable View)
• نمای داده ها (Data View)

Variable View

• نام (name): یک فیلد ستونی است که یک شناسه منحصر به فرد را می پذیرد که به مرتب سازی داده ها کمک می کند. برخی از پارامترهای مرتب سازی داده ها عبارتند از: نام، جنسیت، مدرک تحصیلی، نقش و غیره.
• برچسب (Label): برچسب هایی را در اختیارتان ‌می گذارد و این امکان را به شما می‌دهد کارکترهای خاصی را اضافه کنید.
• نوع (type): با تعریف انواع مختلف داده‌ها از هم متمایز می‌شوند.
• عرض (Width): طول کاراکترها را می توان در این قسمت اندازه گیری کرد.
• اعشاری (Decimal): این بخش به ما کمک می کند تا بفهمیم چگونه ارقام مورد نیاز بعد از اعشار را تعریف کنیم.
• ارزش (Value): کاربر در اینجا مقدار را وارد می کند.
• گم شده (Missing): داده هایی که برای تجزیه و تحلیل غیر ضروری هستند نادیده گرفته می شوند.
• تراز کردن (Align): همانطور که از نام آن پیداست، برای تراز کردن چپ یا راست به کار می‌رود.
• اندازه گیری (Measure): داده‌هایی را که در ابزارهایی مثل کاردینال (cardinal)، ترتیبی (ordinal) و اسمی (nominal) وارد می‌شوند را اندازه‌گیری می‌کند.

Data View

نمای داده (Data View) به صورت سطر و ستون نمایش داده می شود. می توانید یک فایل را import کنید یا داده ها را به صورت دستی اضافه کنید.

 کاربردهای SPSS

ابزار آمار SPSS یکی از پرکاربردترین ابزارهای تحلیل آماری در دنیای تجارت است. به لطف ویژگی‌های قدرتمند و مستحکم آن، کاربران آن می‌توانند داده‌ها را مدیریت و تجزیه و تحلیل کنند و آنها را به شکل‌های گرافیکی جذاب نمایش دهند. این ابزار از رابط کاربری گرافیکی و خط فرمان پشتیبانی می کند و در نتیجه نرم افزار را بصری تر می کند. کار با داده ها آسان نیست و همچنین یک فرآیند زمان بر است اما SPSS پردازش داده های پیچیده را بسیار ساده می کند.

در ادامه به 4 مورد از کاربردهای SPSS که در صنعت از آن ها استفاده می‌شود می‌پردازیم:

1- تحقیقات بازار

کسب‌وکارها بینش‌های عملی می‌خواهند که با استفاده از آن‌ها بتوانند تصمیمات تجاری سخت و مؤثری بگیرند. مشاغل تعداد زیادی داده تولید می‌کنند که اسکن دستی آنها روش صحیحی برای تجزیه و تحلیل آنها نیست.

برای محققان بازاری که به دنبال راه حل قابل اعتمادی هستند تا به آنها در مواردی همچون درک داده های خود، تجزیه و تحلیل روند‌‌ها، پیش بینی و برنامه ریزی کمک کند، SPSS بهترین ابزار موجود است.

با استفاده از تجزیه و تحلیل های آماری پیچیده، SPSS به محققان بازار کمک می کند تا بینش عملی را از داده های مشتری شما دریافت کنند. به لطف فناوری قدرتمند تجزیه و تحلیل داده های نظرسنجی شده، می توان اطلاعات دقیقی در مورد روند بازار به دست آورد.

نقشه برداری ادراکی، مقیاس بندی اولویت دار، تجزیه و تحلیل پیش بینی، یادگیری آماری، و دسته ای از ابزارهای پیشرفته دیگر مانند نمونه گیری طبقه ای، خوشه ای و چند مرحله ای به فرآیند تصمیم گیری کمک می کند.

2- آموزش

مؤسسات آموزشی باید هر ساله فشار ثبت نام دانشجویان و همچنین حفظ آنها را تحمل کنند. علاوه بر اینکه آنها هر ساله نیاز به جذب دانشجو جدید نیز دارند. اینجاست که نقش استفاده از SPSS بهتر مشخص می‌شود.

در حال حاضر بیش از 80 درصد از تمام کالج های ایالات متحده از نرم افزار SPSS استفاده می کنند. توانایی نرم افزار SPSS برای تمرکز بر الگوها به آنها این امکان را می دهد که شانس موفقیت دانشجو را در آینده شناسایی کنند. همچنین با ترکیب فاکتور‌هایی دانشجویانی که در معرض خطر هستند را مشخص می‌کند.

اعضای هیئت علمی موسسات می توانند با استفاده از نرم افزار SPSS به تجزیه و تحلیل مجموعه داده‌های پیچیده برای کشف الگوهای پنهان بپردازند.

3- مراقبت های بهداشتی و درمانی

برای ارائه مراقبت های درمانی و بهداشتی مطلوب باید بسیاری از مشکلات برطرف شود. در مؤسساتی که خدمات مراقبت های بهداشتی و درمانی ارائه می‌دهند، مشکلاتی همچون شیوه‌های منسوخ در تحویل بیمار و انگیزه‌های نا‌درست برای کسانی که از بیماران مراقبت می‌کنند وجود دارد.

این همان جایی است که تجزیه و تحلیل به معنای واقعی کلمه می تواند یک راه نجات از این مشکلات باشد. استفاده از تجزیه و تحلیل آماری SPSS برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی دارای چندین مورد است که در ادامه به آنها می‌پردازیم:

وقتی صحبت از بخش مراقبت های بهداشتی و درمانی می شود، داده ها بسیار ارزشمند می‌شوند. این نوع از داده از این رو ارزشمند هستند که بسیار حساس، حیاتی و ضروری هستند. علاوه بر اینکه داده های اشتباه می‌توانند نتایج وحشتناکی را به همراه داشته باشند.

با کمک SPSS، سازمان های مراقبت های بهداشتی و درمانی می توانند برنامه تحویل بیمار را با استفاده از داده ها‌ اجرایی کنند. با اینکار نه تنها نتایج بهتری را برای بیمار به ارمغان می آورد، بلکه هزینه های مربوطه را نیز کاهش می دهد. برای مجموعه داده هایی که دارای روابط پیچیده هستند، می توان از تکنیک های مدل سازی تک متغیره و چند متغیره استفاده کرد.

4- خرده فروشی

صنعت خرده فروشی برای همه چیز، از برنامه ریزی اولیه سهام تا پیش بینی روندهای آتی، به شدت به تجزیه و تحلیل متکی است. به لطف ظهور رسانه‌های اجتماعی، انجمن‌ها و سایت‌های بررسی، قدرت مانور مشتریان در مورد محصولات خرده‌فروشی زیاد است.

مشتریان تصمیمات خود را بر اساس بررسی آنلاین برند‌های مختلف می گیرند. بنابراین ضروری است که کسب و کارهای خرده فروشی بهترین پیشنهاد خود را ارائه دهند. خوشبختانه، تجزیه و تحلیل آماری راه حل نجات بخش برای صنعت خرده فروشی است.

کسب‌وکارهای خرده‌فروشی داده‌های زیادی تولید می‌کنند و نیاز به جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و تبدیل به بینش‌های عملی دارند. با بهره مندی از نرم‌افزار SPSS و استفاده موثر از داده‌ها، کسب‌وکارها در نهایت تجربیات بی‌نظیری را برای مشتریان خود رقم می‌زنند.

تجزیه و تحلیل SPSS به خرده فروشان اجازه می دهد تا مشتریان خود را درک کنند، راه حل های مناسب را به آنها ارائه دهند و محصولات خود را به بهترین شکل ممکن به آن ها تحویل دهند.

از درک نحوه رفتار بخش‌های مختلف مشتریان گرفته تا چرایی تصمیم‌گیری برای خرید، همه را می‌توان با کمک تجزیه و تحلیل SPSS پیدا کرد. با استفاده از الگوهای هزینه و رفتار قبلی، آمار SPSS مشخصات مشتریان را مشخص می کند. با استفاده از این داده ها، اولویت‌های مشتری مشخص می‌شود و به فروشندگان تجزیه و تحلیلی ارائه می کند تا متوجه شوند که چه چیزی باعث می شود مشتریان از بازدید کنندگان عادی به خریداران بالقوه تبدیل شوند.

5 روش کاربردی تجزیه و تحلیل SPSS

1- بهبود رضایت مشتری

وقتی کسب‌وکارها زمان صرف شده برای بررسی تقلب را کاهش می‌دهند یا می‌توانند مسائل را حتی قبل از وقوع آن پیش‌بینی کنند، مشتریان کسانی هستند که از آن سود بی‌شمار می‌برند. با کمک روش تجزیه و تحلیل پیش بینی شده SPSS یا (SPSS Predictive Analytics)، بازاریابان می توانند پیشنهادات خود را به مجموعه مشتریان مختلف تقسیم کنند. با انجام این کار، مشتریان تنها پیشنهادات مناسبی را که به دنبال آن هستند را دریافت می کنند و چنین شخصی سازی رضایت مشتریان را افزایش می دهد.

2- افزایش بازگشت سرمایه (ROI)

تجزیه و تحلیل پیش بینی شده سودآوری و نرخ بازگشت سرمایه یک سازمان را افزایش می دهد. با تجزیه و تحلیل پیش‌بینی‌ شده، کسب‌وکارها در فعالیت‌هایی که سود نهایی آنها را افزایش نمی‌دهد زیاده‌روی نخواهند کرد. در عوض، آنها بر روی آنچه که بسیار ضروری تر و سودآورتر است تمرکز خواهند کرد. در نتیجه، آنها هزینه های مربوط به انجام فعالیت های کم اثر با بازگشت سرمایه اندک را کاهش می دهند.

3- دفاع موثر در برابر ریسک‌ها

خطرات می توانند برای سلامت کسب و کار مضر باشند. آنها به جای تمرکز بر آنچه در آن نقطه برای سازمان حیاتی است، بیشتر بر کاهش خطر تمرکز می کنند. با کمک تجزیه و تحلیل پیش‌بینی‌ شده با استفاده از SPSS، کسب‌وکارها می‌توانند آسیب‌پذیری‌ها را زودتر شناسایی کنند تا دریابند که کدام ریسک‌ها قابل پذیرش هستند و کدام‌ ریسک‌ها غیر قابل پذیرش.

4- پس انداز پول

با استفاده از تجزیه و تحلیل SPSS، کسب و کارها می توانند در هزینه های زیادی صرفه جویی کنند. به عنوان مثال، مشتریان در صنعت بانکداری و بیمه‌ بعد از استفاده از SPSS و پس از 4 ماه بیش از 2.4 میلیون دلار انباشت مالی کردند و توانستند ضرر مالی یک مافیای کلاهبرداری بیمه موتور را خنثی کنند.

5- جلوگیری از وقوع اشتباهات قبل از وقوع آن

یکی از بزرگترین مزایای استفاده از نرم افزار SPSS توانایی آن در پیش بینی دفعات خرابی یا خرابی عملیات است. مدت از کار افتادگی یک صنعت تأثیر قابل توجهی بر قیمت نهایی یک سازمان دارد و بر نحوه درک مشتریان از برند تأثیر می گذارد. نرم افزار SPSS به پیش بینی مسائل پرهزینه قبل از وقوع کمک می کند زیرا زمان کار خط تولید را بهینه می کند و زمان خرابی آن را کاهش می دهد.

مزایای استفاده از SPSS

ابزار تجزیه و تحلیل آماری امکان import و export فایل های داده از برنامه های دیگر را فراهم می کند. برخی از روش‌های پردازش داده‌های آن حیرت انگیز هستند، زیرا توانایی آن در ادغام فایل‌ها عالی است، صرف نظر از اینکه موضوعات مشابه و متغیرها مختلف، یا موضوعات مختلف و متغیرها یکسان باشند.

در SPSS، کاربران مجبور به کار با syntax نیستند، با این حال می توان فایل های syntax را  در صورت نیاز ذخیره و اصلاح کرد. وقتی فایل‌های syntax ذخیره‌شده وجود دارد، به مستندسازی کمک زیادی می‌کند و همچنین ایده‌ای درباره نحوه محاسبه متغیرهای جدید و نحوه مدیریت مقادیر از دست رفته می‌دهد.

• SPSS پاسخ های قابل اعتماد و سریع ارائه می دهد.
• پویا است و جداول و نمودارهای مفیدی دارد.
• از آنجایی که زبان های متنوعی را ارائه می دهد، افراد زیادی می توانند از آن بهره ببرند.
• داده ها در آن موثر مدیریت می‌شوند.
• شروع کار کردن با نرم‌افزار کار سختی نیست.
• برای داده های کمی و کیفی مفید است.
• احتمال خطا با SPSS کم است.
• یکی از ساده ترین ابزارهای آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها است.
• کاربران SPSS می توانند نوع نموداری را انتخاب کنند که با نیاز توزیع داده آنها مطابقت دارد.

معایب SPSS

یکی از بزرگترین معایب استفاده از SPSS این است که نمی توانید از آن برای تجزیه و تحلیل یک مجموعه داده بزرگ استفاده کنید. صنایع خاصی وجود دارد که در آنها حجم عظیمی از داده ها وجود دارد. در چنین صنایعی، استفاده از SPSS ممکن است بهترین گزینه نباشد.

اگر محققان، داده ها را با استفاده از روش های معیوب یا مغرضانه جمع آوری کنند، آنگاه تجزیه و تحلیل آماری به دست آمده پاسخ درستی نخواهد داد. اگر شکاف بین نمونه و جامعه واقعی کم دقت باشد، مشکلی وجود ندارد. اما اگر تفاوت زیاد باشد، SPSS داده های گمراه کننده تولید می کند. یکی دیگر از مشکلات استفاده از ابزار تجزیه و تحلیل آماری مانند SPSS این است که در نهایت به شما پاسخ های ساده ای برای مسائل پیچیده ارائه می دهد.

نتیجه‌گیری

SPSS به دانشمندان، محققان، تحلیلگران کسب و کار، مدیران و بازاریابان، در طول کل فرآیند تجزیه و تحلیل، از برنامه ریزی و جمع آوری داده ها گرفته تا تجزیه و تحلیل داده ها و ایجاد گزارش و پیاده سازی آن کمک شایانی می کند. مهم نیست که اهداف کسب و کار شما چه چیزی است، اگر مجموعه ای از داده ها دارید که می خواهید تجزیه و تحلیل کنید، SPSS یکی از بهترین ابزارهای تجزیه و تحلیل آماری است که می توانید از آن استفاده کنید.