استراتژی اقیانوس آبی چیست؟ + 7 مزیت پیاده سازی آن

امروزه رقابت در کسب ‌وکارهای مختلف به شدت افزایش یافته است و در هر حوزه‌ای به دلیل نیازهای متنوع مصرف کنندگان، شرکت‌های مختلفی در حال کار هستند. این افزایش رقابت باعث کاهش سودآوری شرکت‌های مختلف می‌شود و بهتر است که شرکت‌ها برای پیروزی در کسب ‌وکارهای مختلف، استراتژی خود را تغییر دهند. دیگر رقابت با رقبا با مشخص کردن یکسری شاخص کلیدی عملکرد و به کارگیری تمام انرژی برای بهبود آنها میسر نیست.

استراتژی اقیانوس آبی یا Blue Ocean Strategy یک استراتژی به شدت کارآمد است که به شرکت‌های مختلف توصیه می‌کند به جای ماندن در بازارهای با رقابت بالا، به سراغ بازارهای بکری در همان حوزه فعالیت خود بروند که کمتر کسی در آن فعالیت می‌کند. استراتژی اقیانوس آبی ایجاد تمایز و کاهش هزینه‌ها را به صورت همزمان برای شرکت‌ها به همراه دارد.

یکی از بهترین و معروف ترین شعارهای جهان شعار تبلیغاتی شرکت اپل است. «متفاوت بی اندیشید»، شعاری که به خوبی نشان می‌دهد اپل استراتژی اقیانوس آبی را در پیش گرفته است و به دنبال رقابت در بازارهای معمولی نیست. استراتژی اقیانوس آبی می‌تواند شرکت‌ها را در مدت زمان کوتاهی به سودآوری چشمگیری برساند و دلیل آن نیز این است که محصولات و خدماتی که بر اساس استراتژی اقیانوس آبی در یک کسب و کار ارائه می‌شود رضایت مشتریان را به خوبی جلب می‌کند.

استراتژی اقیانوس آبی چیست؟

استراتژی اقیانوس آبی یک استراتژی بسیار کاربردی برای کسب و کارها است که اکثر صنایع و شرکت‌های معروف دنیا همیشه از آن استفاده می‌کنند. این استراتژی در سال 2005 توسط جمعی از اساتید دانشگاهی در فرانسه در کتابی تحت عنوان «استراتژی اقیانوس آبی» به همگان معرفی شد.

استراتژی اقیانوس آبی کسب ‌وکارهای مختلف را به کوسه‌های خنگ و باهوش تشبیه می‌کند. کوسه‌های خنگ کسب ‌وکارهای معمولی هستند که در اقیانوس قرمز به دنبال به دست آوردن طعمه (سود، مشتری، درآمد) هستند و کوسه‌های باهوش که همان کسب ‌وکارهای برتر و باهوش هستند به جای درگیری با کوسه‌های دیگر و رقابت بی حاصل به اقیانوس آبی می‌روند و به دور از تنش اهداف خود را دنبال می‌کنند.

اقیانوس آبی نماد بخشی از بازار است که علیرغم اینکه فرصت‌های زیادی در آن وجود دارد ولی کسب و کاری به دنبال آن نرفته است. نبود رقابت مهم ترین ویژگی بازارهای موجود در استراتژی اقیانوس آبی است. اما اقیانوس قرمز همین بازارهای معمولی را نشان می‌دهد که چندین و چند کسب و کار با هزینه کمتر، سعی می‌کنند ارزش بیشتری ایجاد کنند.

استراتژی اقیانوس آبی در کسب‌ وکارها رقابت را بی معنی می‌کند و به دنبال شناسایی نیازهای جدید و بازارهای بکر است. مطالعات نشان می‌دهد که بخش زیادی از سود در حوزه‌های مختلف کسب و کار در همین بازارهای بکر است که اگر نیاز مشتریان در آن در نظر گرفته شود می‌تواند کسب ‌وکارها را به سود چندین برابری برساند.

استراتژی اقیانوس آبی کسب وکارها را از رقابت خونین در اقیانوس قرمز نجات می‌دهد و آن‌ها را به سمت اقیانوس آبی هدایت می‌کند. ممکن است هر کسب و کاری که به دنبال استراتژی اقیانوس آبی باشد و به یک بازار بکر برود بعد از مدتی اقیانوس آبی به اقیانوس قرمز تبدیل شود. اما اینکه این کسب و کار اولین کسب و کاری است که این اقیانوس آبی را فتح کرده است اهمیت زیادی دارد.

چان کیم (W. Chan Kim) نویسنده کتاب استراتژی اقیانوس آبی در مقاله ای بیان کرده است که «ما از طریق مطالعات مختلف متوجه شده‌ایم که به کارگیری استراتژی اقیانوس آبی به خصوص در بازارهایی که عرضه بیشتر از تقاضا باشد کاملاً مورد نیاز است. امروزه صنایع بیشتری این استراتژی را به کار گرفته‌اند و در آینده شیوع بسیار بیشتری خواهد داشت».

اهمیت استراتژی اقیانوس آبی

اگر استراتژی شما مبتنی بر ماندن در یک بازار رقابتی اشباع شده است دیر یا زود کسب و کار شما از بین خواهد رفت. در واقع کسب و کار شما در رقابت با دیگران انرژی زیادی مصرف می کند و به ازای هر رقیب جدیدی که به آن حوزه وارد شود سود شما کاهش می‌یابد. از طرفی امروزه عرضه بیشتر از تقاضا شده است و رقابت بیش از پیش سخت شده است. شما برای رقابت باید انرژی و منابع ویژه‌ای را خرج کنید حال آن که ممکن است نتیجه‌ای که می‌گیرید کمتر از مقدار انرژی باشد که گذاشته‌اید. بنابراین کسب و کارها برای موفقیت ناگزیر هستند تا استراتژی اقیانوس آبی را انتخاب کنند.

شما باید فرصت‌های جدید را شناسایی کنید و همیشه به دنبال خلق ایده‌های جدید باشید. به عبارت دیگر حتی اگر در کسب و کار خود اقیانوس آبی نمی‌بینید یک ایده جدید بدهید و یک اقیانوس آبی بسازید. باید بدانید که صنایع رقابتی به مرور جذابیت خود را از دست می‌دهند و اگر شما در آن صنایع بمانید محکوم به شکست خواهید بود.

اگر به دنبال موفقیت هستید باید استراتژی اقیانوس آبی را به کار بگیرید و هر از چند گاهی حوزه‌های جدیدتر را بررسی کنید. ممکن است شما در یک بازار جدید و بدون رقیب بروید اما بعد از مدتی رقبای شما از راه برسند! پس باید استفاده از این استراتژی همیشگی باشد و سعی کنید همیشه چابک باشید و به سرعت اقیانوس آبی بازار خود را پیدا کنید.

نحوه پیاده سازی استراتژی اقیانوس آبی در کسب و کار

برای پیاده سازی استراتژی اقیانوس آبی اولین قدم آگاهی کل چارت سازمانی شرکت از جمله مدیران ارشد از اهمیت و مزایای فوق العاده این استراتژی و تفهیم آن به کارمندان است. همیشه تغییر در یک کسب و کار سخت بوده است و اعضای تیم ممکن است با آن به خوبی ارتباط برقرار نکنند. مدیر اجرایی کسب و کار باید تیم خود را برای تغییر استراتژیک آماده کند و با فراهم کردن منابع استفاده از این استراتژی را کلید بزند.

برای اجرا و پیاده سازی استراتژی اقیانوس آبی باید فرآیندهایی از کسب و کار خود که در رقابت زیاد و بی حاصل گرفتار شده‌ است را شناسایی کنید و در این مسیر از تفکر طراحی متفاوتی بهره بگیرید. به عنوان مثال شرکت غذایی که محصولات مختلف را ارائه می‌کند باید رقابت در محصولات مختلف را شناسایی کند و بتواند حوزه‌ای را انتخاب کند که یک فرصت بکر برای کسب و کارش به همراه داشته باشد. شرکت‌ها در هنگام به کارگیری این استراتژی باید سعی کنند حاشیه سود خود را بالا نگه دارند تا بتوانند در طول مدت استفاده از این استراتژی موفق عمل کنند.

علاوه بر این شما باید یک تحقیقات بازار جامع در مورد بازاری که در آن فعالیت می کنید انجام دهید تا بتوانید فرصت های جدید را کشف کنید و اولین سازمانی باشید که به سراغ این فرصت ها می رود. پس از تولید محصول و یا ارائه خدمتی که به عنوان فرصت شناسایی کرده بودید باید به سراغ تدوین یک مارکتینگ پلن بی نقص و تعیین بودجه مارکتینگ بروید و محصول و یا خدمت خود را به مشتریان معرفی کنید.

4 اصل اساسی استراتژی اقیانوس آبی

البته راهنماهای عملی مختصری درباره چگونگی خلق اقیانوس های آبی داریم. بدون چارچوب های تحلیلیِ خلقِ اقیانوس های آبی و بدون اصول عملی برای مدیریت مؤثر ریسک، خلق اقیانوس های آبی به صورت یک آرزو باقی خواهد ماند. آرزویی که مدیران، آن را به عنوان یک استراتژی برای تعقیب کردن پرخطر می دانند. در ادامه 4 اصل مهم برای اجرای استراتژی اقیانوس آبی معرفی شده است:

1. سعی نکنید با رقبای قدرتمند رقابت کنید.
2. یک فضای جدید در بازار بوجود آورید تا نیازی به رقابت با رقبایتان نداشته باشید.
3. نوآوری یک ارزش کلیدی برای ایجاد استراتژی اقیانوس آبی است.
4. علاوه بر نوآوری به دنبال قیمت پایین تر و متفاوت بودن باشید.

مزایای پیاده سازی استراتژی اقیانوس آبی

کسب و کارهای مختلفی از استراتژی اقیانوس آبی استفاده کرده‌اند و از مزایای آن بهره مند شده‌اند. سازمان‌ها باید این استراتژی را به صورت بلند مدت در سازمان خود به کار بگیرند و انتظار موفقیت یک شبه از این استراتژی نداشته باشند. استراتژی اقیانوس آبی در عین سادگی مزیت‌های فوق العاده ای برای کسب و کارها دارد که اگر شرکتی این استراتژی را انتخاب کند به مرور شاهد مزایای آن در کسب و کار خود بود. رضایت مشتریان و سودآوری که دو هدف اصلی کسب و کارهای مختلف است به خوبی با پیاده سازی استراتژی اقیانوس آبی برآورده می‌شود. در ادامه به بررسی مزایای استفاده از استراتژی اقیانوس آبی می‌پردازیم.

1- خارج شدن از رقابت با رقبا

اولین و پر اهمیت ترین استراتژی اقیانوس آبی این است که شما دیگر لازم نیست رقابت کنید. در واقع شما با ارائه یک محصول یا خدمت جدید به یک بازار بی رقیب می‌روید که می‌توانید انعطاف زیادی داشته باشید و بدون رقیب فعالیت کنید. نداشتن رقیب باعث صرفه جویی زیادی در هزینه‌های شما می‌شود چرا که شرکتی که رقابت می‌کند طبعا هزینه‌ های گزافی را نیز برای این رقابت در نظر می‌گیرد که شما در این استراتژی هزینه رقابت را نخواهید داشت.

رقابت ممکن است زمان و انرژی زیادی از شما و تیم تان بگیرد و در بلند مدت موجب افت بهره وری و سود کسب و کار شما شود. حال آن که اگر از استراتژی اقیانوس آبی بهره ببرید دیگر نیاز به رقابت کردن نخواهید داشت. کاری که شما در استراتژی اقیانوس آبی باید انجام دهید این است که نباید بگذارید رقبای شما وارد میدان شوند و برگ برنده را از شما بگیرند. ارائه خدمات منحصر به فرد، با کیفیت و با قیمتی مناسب می‌تواند شما را در این راه یاری دهد.

2- ارائه محصول و خدمت جدید

مزیت دیگر استفاده از استراتژی اقیانوس آبی این است که شما با به کار گیری آن، خودتان را از ساختارهای فعلی خارج می‌کنید و ساختاری جدید مبتنی بر سودآوری واقعی و تقاضا ایجاد می‌کنید. وقتی شما از این استراتژی استفاده می‌کنید در واقع یک محصول یا خدمت نو و جدید ارائه می‌دهید که باعث افزایش رضایت مشتریان خواهد شد.

سازمان‌هایی که از این استراتژی استفاده می‌کنند به خوبی واقف‌اند که ساختارهای کنونی کارایی و بازدهی لازم را ندارند و به همین علت شیوه و ساختاری نوین ارائه می‌دهند که منجر به نوآوری و ایجاد یک محصول و خدمت نوین می‌شود. ارائه محصول و خدمت جدید موجب افزایش تقاضا می‌شود و در نهایت می‌تواند سودآوری خوبی برای کسب و کار شما داشته باشد.

3- ورود به یک بازی بُرد بُرد

استراتژی اقیانوس آبی به صورتی طراحی شده است که با یک رویکرد یکپارچه برای همه طرف‌ها ارزش ایجاد می‌کند. این استراتژی برای شرکت، مشتری و نیروی انسانی شرکت ارزش ایجاد می‌کند و به موفقیت آن‌ها کمک می‌کند. به همین دلیل گفته می‌شود که استراتژی اقیانوس آبی یک استراتژی بُرد بُرد است.

استفاده از این استراتژی باعث می‌شود مشتریان جدیدی به سمت محصولات و خدمات کسب و کار شما بیایند. این باعث افزایش سودآوری کسب و کار شما خواهد شد. از طرفی چون ارائه محصولات و خدمات شما بر طبق نیازهای مشتریان بوده است رضایت آن‌ها نیز جلب می‌شود. از طرفی کارمندان کسب و کار شما انگیزه بیشتری می‌گیرند و برای رسیدن به اهداف جامع شرکت تلاش بیشتری می‌کنند. در نتیجه رضایتمندی آن‌ها نیز افزایش می‌یابد.

4- دنبال کردن همزمان تمایز و کاهش هزینه

قبلاً تصور بر این بود که کسب و کارها می‌توانند با هزینه بالاتر ارزش بیشتری برای مشتریان مختلف ایجاد کنند و یا با هزینه کمتر ارزش معقول‌تری ارائه دهند. در واقع این‌طور بیان می‌شد که شرکت‌ها یا باید تمایز را انتخاب کنند و یا هزینه‌های خود را کاهش دهند و امکان به دست آوردن هر دو این عامل‌ها به صورت همزمان وجود ندارد.

اما استراتژی اقیانوس آبی بیان کرد که کسب و کارها می‌توانند تمایز و کاهش هزینه‌ها را به صورت همزمان با هم داشته باشند و این مزیت بزرگی برای این استراتژی به حساب می‌آید. استراتژی اقیانوس آبی با استفاده از تکنیک ابداع ارزش با حذف فاکتورهایی که صنعت درگیر رقابت بر سر آن است تمایز و کاهش هزینه‌ها را برآورده می‌سازد.

5- ایجاد فرصت‌های بیشتر

استفاده از استراتژی اقیانوس آبی باعث می‌شود تا در کنار محصول یا خدمت جدیدی که یک کسب و کار به مشتریان خود ارائه می‌دهد، نیازهای جدیدی در مشتریان ایجاد شود و این شرکت بتوانند از این فرصت‌ها استفاده بیشتری داشته باشد. به عنوان مثال شرکتی که یک تلفن همراه هوشمند جدید با قابلیت‌های ویژه تولید می‌کند بازار فروش لوازم جانبی آن را نیز به وجود می‌آورد. در واقع استراتژی اقیانوس آبی یک زنجیره ارزش برای کسب و کار ایجاد می‌کند که می‌تواند موجب توسعه هر چه بیشتر آن کسب و کار شود.

6- گام به گام بودن فرآیند اجرا

استراتژی اقیانوس آبی یک استراتژی اجرایی و کاربردی است که با ارائه یک فرآیند شفاف به سازمان‌ها کمک می‌کند تا رقابت در صنعت را از بین ببرند و برای خود سود آوری بالایی ایجاد کنند. در برنامه چهار مرحله‌ای استراتژی اقیانوس آبی از مواردی همچون ارزیابی نقش فعلی شرکت در صنعت، بررسی مسیرهای شش گانه، ایجاد بازار جدید و چگونگی تبدیل مشتریان بالقوه به مشتریان بالفعل صحبت شده است. بنابراین این استراتژی کاملاً حرفه‌ای و به صورت اجرایی و حاصل 20 سال مطالعه عمیق شرکت‌های مختلف بوده است. این استراتژی می‌تواند جایگزین استراتژی‌های قدیمی شرکت‌ها شود و شرکت‌ها را به سودآوری دائمی برساند.

7- به حداکثر رساندن فرصت ها

طبیعتاً هر استراتژی ریسک‌ها و فرصت‌های مربوط به خود را دارد که حتماً استفاده کنندگان باید از آن آگاهی داشته باشند. اما استراتژی اقیانوس آبی مکانیسمی قوی ایجاد کرده است که به وسیله آن می‌توان ریسک‌ها را تا حد زیادی کاهش داد و احتمال موفقیت را به حداکثر رساند. چارچوب اصلی در این مورد «شاخص ایده اقیانوس آبی» است که قابلیت اجرای ایده شما را آزمایش می‌کند. این شاخص ایده‌های شما را اصلاح می‌کند و به شما کمک می‌کند تا ریسک‌ها را به حداقل برسانید و از فرصت‌های خود به خوبی استفاده نمایید.

تجربیات شرکت های موفق در به کارگیری استراتژی اقیانوس آبی

شرکت‌های زیادی از مزایای استفاده از استراتژی اقیانوس آبی آگاه شده‌اند و آن را در کسب و کار خود به کار گرفته‌اند. در ادامه به معرفی چند شرکت معروف دنیا می‌پردازیم که از این استراتژی استفاده می‌کنند.

آی تیونز: آی تیونز متوجه شد که مردم برای خرید هر آلبوم موسیقی به فروشگاه‌های عرضه محصولات چند رسانه‌ای مراجعه می‌کنند و از طرفی امکان خرید تک آهنگ از یک آلبوم فراهم نیست. شرکت آی تیونز امکان خرید تک آهنگ‌ها را فراهم کرد و تغییر چشمگیری در صنعت موسیقی به راه انداخت. طبق استراتژی اقیانوس آبی، آی تیونز فروشگاه آنلاین موسیقی راه انداخت و در این راه بسیار موفق بود.

بلومبرگ: بلومبرگ سال هاست که درحوزه ارائه اطلاعات مالی فعالیت می‌کند و امروزه به یک شرکت بسیار قدرتمند تبدیل شده است. بلومبرگ برای توسعه خود از استراتژی اقیانوس آبی استفاده کرد. این شرکت متوجه شد که معامله گران و تحلیل گران در لحظه به اطلاعات مالی نیاز دارند. پس سیستم خاصی را ایجاد کرد که امکانات بسیار متفاوت و خاصی داشت.

آمازون: شرکت آمازون با به کارگیری استراتژی اقیانوس آبی، ویژگی «Mayday» را به خدمات خود اضافه کرد. این ویژگی پشتیبانی ویدیویی دو طرفه که به صورت 24 ساعته بود را به مشتریان عرضه می‌کرد. آمازون برای دسترسی بهتر، این ویژگی را به صورت یک دکمه در زیر همه صفحات کتاب‌های الکترونیکی اش قرار داد.