مقایسه PHP و جاوا اسکریپت – بررسی جامع

در گذشته انتخاب بین زبان های برنامه نویسی PHP و جاوا اسکریپت کار بسیار راحتی بود چرا که یکی از آنها یعنی PHP مبتنی بر سرور و مخصوص برنامه نویسی بک اند و دیگری یعنی JavaScript مبتنی بر سمت کاربر و برنامه نویسی فرانت اند بودند.

در واقع برنامه نویسان با استفاده از این دو زبان وبسایت ها و اپلیکیشن هایی مثل Yahoo، WordPress و نرم افزارهای کاربردی دیگری برای انواع پلتفرم ها تولید می کردند. امروزه با پیشرفت های چشمگیر زبان جاوا اسکریپت (مجهز شدن آن به فریم ورک Node.js) و به لطف راه اندازی موتور V8 گوگل، بسیاری از ویژگی های زبان PHP به نوعی در آن اضافه شد و در واقع این دو دوست و همکار دیرینه به دو رقیب سر سخت تبدیل شدند. در ادامه به بررسی هر کدام از این دو زبان پرداخته و نقاط ضعف و قوت آنها را نیز بیان خواهیم کرد :

معرفی زبان برنامه نویسی PHP 

زبان PHP در واقع یک پروژه کوچک منبع باز، برای تولید صفحات وب در سال 1994 بود. PHP یک زبان سمت سرور (Server-side) می باشد و دستورهای نوشته شده در آن به صورت مستقیم درون کدهای HTML قرار می گیرند.

در واقع قدرت اصلی PHP زمانی پدیدار می شود که با یک پایگاه داده ترکیب شود. این زبان می تواند اطلاعات را وارد دیتابیس کند و یا اطلاعات مختلف را از روی آن ترجمه و در نهایت به کاربر نشان دهد. بنابراین شما با استفاده از PHP می توانید با اتصال به یک پایگاه داده، اطلاعات موجود در آن را (محتوای متنی، عکس، نظرات و غیره ) به کاربران یک صفحه وب نشان دهید.

با استفاده از زبان برنامه نویسی PHP  که یک زبان برنامه نویسی بک اند می باشد، قادر خواهید بود صفحات وب پویا یا همان داینامیک طراحی و تولید کنید. یعنی دیگر لازم نیست محتوای سایت خود را به صورت دستی در قالب کدهای HTML بنویسید. در عوض می توانید تمامی محتوای مورد نظر را در یک دیتابیس (مانند MySQL) بارگذاری کنید و با کمک زبان برنامه نویسی PHP آن را به کاربر نمایش دهید.

مزایای PHP

• قابلیت سازگاری در تمامی پلتفرم های مختلف مانند : ویندوز، Linux و Mac
• قابلیت سازگاری با تمامی سرورها اعم از Apache و IIS
• دسترسی آسان و متن باز بودن آن
• جامعه پشتیبانی بسیار بزرگ
• سهولت در استفاده و اجرا در سرور یا شبیه سازهای سرور
• کتابخانه ها و فریم ورک های متنوع
• قابلیت پشتیبانی از تمامی دیتابیس های موجود مانند MySQL
• کاربرد در سیستم های مدیریت محتوا (CMS) مانند وردپرس یا جوملا
• یادگیری آسان و سریع
• مناسب برای طراحی نرم افزارهای دسکتاپ
• قابلیت کار با Cookies و Session ها

معایب PHP

• ازآنجایی که زبان برنامه نویسی PHP به صورت منبع باز قابل استفاده است، بنابراین اگر ارور و مشکلی در کدهای منبع وجود داشته باشد، تمامی برنامه نویسان از آن استفاده خواهند کرد که در واقع امنیت این زبان را زیر سوال می برد.
• از آنجایی که زبان برنامه نویسی PHP خیلی ماژولار نیست بنابراین استفاده از آن برای توسعه پروژه های بزرگ خوب نمی باشد.
• تبدیل غیر مستقیم (Implicit) این زبان برنامه نویسان را سورپرایز می کند که منجر به ارورهای ناخواسته می شود. در حقیقت وجود آرایه ها، آکولاد و جداول، برنامه نویسان را به شدت گیج می کند. علاوه بر این در زبان PHP اغلب از چندین روش برای اجرای Task ها استفاده می شود که خیلی مطبوع و کاربردی نیست.  ازآنجایی که PHP یک زبان تفسیری محسوب می شود، کار کردن با آن کمی سخت و گیج کننده است.
• هیچ روش کاربردی برای برطرف کردن ارورها در این زبان وجود ندارد، بدین ترتیب شما باید به عنوان یک برنامه نویسی PHP با این موضوع کنار بیایید.
• برنامه نویسان نمی توانند رفتار هسته آن را تغییر دهند، در حقیقت برای اینکار نیاز به استفاده از ابزارهای مختلف دارند.

کدام وبسایت ها و نرم افزارهای بزرگ از زبان PHP استفاده کرده اند؟

• Facebook
• Wikipedia
• Flicker
• !Yahoo
• آپارات
• WordPress
• Tumblr
• Mt.Gox

معرفی زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت

زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت یا همان JS، یک زبان برنامه نویسی سمت کاربر (Client-Side) و فرانت اند می باشد که به کمک آن تمامی جزییات طراحی یک سایت یا نرم افزار مانند تصاویر، ویدیو ها، منوها و اِلمان های گرافیکی، طراحی و توسعه داده می شوند. در ابتدا از جاوا اسکریپت فقط برای طراحی وبسایت های تعاملی استفاده می شد اما به لطف موتور V8 گوگل و فریم ورک Node.js و اضافه شدن قابلیت های زبان های سمت سرور به آن، امروزه توسعه دهندگان وب برای ساخت و طراحی وبسایت، اپلیکیشن های موبایل و بازی های کامپیوتری نیز از آن استفاده می کنند.

برخی از افراد محبوبیت بسیار زیاد Node.js را یکی از دلایل پیشرفت جاوا اسکریپت می دانند، وبسایت GitHub در یکی از گزارشات خود بیان کرده است که JS در حال حاضر محبوب ترین زبان در پایگاه داده های این سایت است. به علاوه بسیاری از پروژه های کاربردی و فوق العاده حساس مبتنی بر جاوا اسکریپت نوشته شده اند و بسیاری از محبوب ترین هشتگ های دنیای نرم افزار و برنامه نویسی مربوط به این زبان برنامه نویسی است و این در حالی است که روز به روز از محبوبیت زبان PHP کاسته می شود.

البته نکته اساسی در این بین عدم تمایل وبسایت های قدیمی برای تغییر معماری و دیتابیس هایشان است که تغییر زبان برنامه نویسی از PHP به JavaScript برای صاحبان وب را بسیار پر هزینه و زمان گیر کرده است. بنابراین تقریبا نیمی از وبسایت های قدیمی هنوز از PHP استفاده می کنند در صورتی که وبسایت های مدرن و جدید از Node.js استفاده می کنند.

مزایای جاوا اسکریپت

• توانایی ایجاد اسلایدر عکس
• کنترل کردن فرم های ورودی کاربران (کنترل تعداد یا استفاده از حرف در رمز عبور)
• تعیین کاربرد هر اِلمان با کلیک کاربر
• کم یا اضافه کردن تگ های HTML
• رصد کردن رفتار کاربران در سایت
• تغییر رنگ ها، اندازه ها و استایل های مختلف از طریق عوض کردن کدهای CSS
• ارسال پیام های خطا یا نوتیفیکیشن های تاییدی به کاربر
• ایجاد منوهای حساس به نشانگر موس
• انجام محاسبات ریاضی
• پیدا کردن IP کاربر
• شناسایی مروگر اینترنتی مورد استفاده کاربر
• شناسایی سیستم عامل مورد استفاده کاربر
• شناسایی دستگاه مورد استفاده کاربر (موبایل ، کامپیوتر و غیره )
• سرعت بسیار بالا به علت معماری سمت-کاربر (Client-Side)
• یادگیری بسیار آسان
• قابلیت های همکاری با زبان های دیگر مانند Perl و PHP
• وابستگی کمتر به وجود سرور به دلیل ویژگی کاربر محوری آن
• ایجاد رابط کاربری بسیار زیبا برای صفحات وب
• عملکرد وسیع تر به لطف افزونه هایی مانند GreaseMonkey
• تطبیق پذیری با برنامه نویسی Back-End به لطف فریم ورک js
• آپدیت های بیشتر استاندارد ECMA Script
• افزایش سرعت و عملکرد صفحات وب

معایب جاوا اسکریپت

• جاوا اسکریپت به طور مستقیم (Explicit) بر روی صفحات وب و مرورگرهای کاربر اضافه می شود بنابراین به دلیل استخراج از سیستم های کاربران، با مشکلات امنیتی زیادی رو به رو می شود.
• باعث وارد شدن کدهای ویروسی و آلوده به سیستم کاربران می شود.
• جاوا اسکریپت را می توان در مرورگرهای اینترنتی از کار انداخت، بنابراین ممکن است رندر شدن صفحات وبسایت شما با مشکلاتی روبرو شود.
• اگر جاوا اسکریپت همراه با باگ یا ارور باشد، سخت می توان از آن استفاده کرد و در صورت لود شدن حجم زیادی از حافظه مرورگر را اشغال کرده و در نهایت مرورگر را از کار می اندازد.
• اگرچه جاوا اسرکیپت در اکثر پلتفرم ها قابل استفاده است اما برخی از خصوصیات آن فقط در یکسری از مرورگرهای خاص قابل استفاده هستند.
• بیشتر خصوصیات جاوا اسکریپت وابسته به اعمال نفوذ عناصر DOM می باشند و مرورگرهای مختلف مخصوصا اینترنت اکسپلورر، از راه‌‌ های مختلفی برای دسترسی به Object ها استفاده می کنند.

کدام سایت ها و نرم افزارهای بزرگ از زبان JavaScript استفاده کرده اند؟

• Google
• Youtube
• Face Book
• Twitter
• LinkedIn
• eBay
• Amazon
• Yahoo!
• Wikipedia
• QQ (پیامرسان شماره 1 کشور چین)

مقایسه PHP و جاوا اسکریپت

حالا که با جزییات و مشخصات هر کدام از این زبان ها بیشتر آشنا شدید به سراغ مقایسه آنها می رویم و آنها را در 7 فاکتور مختلف مورد بررسی قرار می دهیم :

1. هدف (Purpose) :

اگر چه اهداف هرکدام متفاوت است اما هر دو زبان جاوا اسکریپت و PHP، زبان های برنامه نویسی سطح بالایی هستند که برای توسعه صفحات وب در حد مبتدی یا پیشرفته مناسب هستند. جاوااسکریپت یک زبان سطح بالای سمت کاربر (Client-Side) و چندالگویی (Multi-Paradigm) است که برای برنامه نویسان فرانت اند (Front-End) مناسب می‌باشد در حالیکه PHP محبوب ترین زبان برنامه نویسی سمت سرور محسوب می شود که بهترین گزینه برای برنامه نویسان بک اند (Back-End) به شمار می رود.

به طور کلی در حوزه برنامه نویسی فرانت اند، زبان جاوا اسکریپت همه کاره است. اما زبان PHP در صورتی که با فریم ورک مناسب به کار گرفته شود، بهترین گزینه برای حوزه برنامه نویسی بک اند می باشد.

2. عملکرد (Function) :

زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت به طور اختصاصی برای توسعه صفحات وب تعاملی، طراحی شده است. در حقیقت بدون نیاز به قابلیت های سمت سرور می توان با استفاده از جاوا اسکریپت، اپلیکیشن های مختلفی طراحی کرد. به زبان ساده تر، برنامه نویسان تنها با تغییر در تگ های HTML قادرند صفحات وب بسیار باکیفیت طراحی کنند. در طرف دیگر با استفاده از زبان PHP، برنامه نویسان تمامی ویژگی های مورد نیاز یک زبان سمت سرور را در یک پکیج دارند، بدین ترتیب قادرند صفحات وب سفارشی سازی شده توسعه دهند. علاوه بر این با استفاده از زبان PHP می توان درخواست های کاربران، تایید صلاحیت آنها و نمایش نتایج در صفحات وب را مدیریت کرد.

3. سادگی (Simplicity):

اگرچه هردوی این زبان ها باعث بهبود عملکرد صفحات وب می شوند، اما جاوا اسکریپت کارهایی انجام می دهد که PHP از انجام آنها عاجز است. در عوض یادگیری جاوا اسکریپت مشکل تر از زبان برنامه نویسی PHP می‌باشد، در حالیکه زبان پی اچ پی کتابخانه های بیشتری نیز دارد. پیشنهاد می شود مبتدیان و افراد تازه کار در زمینه برنامه نویسی ابتدا زبان PHP را یاد بگیرند و سپس به سراغ JavaScript بروند.

4. همزمانی (Concurrency) :

جاوا اسکریپت یک زبان تک رشته ای (Single-Threaded) مبتنی بر مدل رویداد محور (Event-Based) است، بدین معنی که همه چیز بدون بلاک شدن به صورت همزمان اجرا می شود. به همین دلیل جاوا اسکریپت برای اپلیکیشن های با سرعت بالا مانند سرورهای استریم (Stream Servers) بسیار مناسب است. در طرف دیگر زبان برنامه نویسی PHP یک زبان چند رشته ای (Multi-Threaded) است که به طور ذاتی قابلیت همزمانی دارد اما برای اجرای چندین Task تمامی عملیات های I/O یا همان ورودی خروجی را به طور تدریجی بلاک می کند.

در حقیقت در زبان جاوا اسکریپت قابلیت ترکیب با HTML، XML و AJAX وجود دارد در حالیکه زبان PHP فقط با کدهای HTML تعریف می شود.

5. اپلیکیشن ها (Applications) :

زمانی که صحبت از توسعه پروژه های با مقیاس وسیع و بزرگتر می شود، جاوا اسکریپت وضعیت بهتر و روشن‌تری نسبت به زبان PHP دارد. در حقیقت JavaScript به عنوان یک زبان برنامه نویسی سمت کاربر در بسیاری از اپلیکیشن های نرم افزاری و بازی های سه بعدی کاربرد دارد. در سمت دیگر از زبان برنامه نویسی PHP بیشتر برای توسعه صفحات وب داینامیک (Dynamic) استفاده می شود، اگرچه می توان از آن برای طراحی اپلیکیشن هایی با کاربرد خاص نیز استفاده کرد.

انتخاب نهایی : PHP یا JavaScript

تحقیقات نشان داده که 95% از وبسایت های حال حاضر در دنیا از زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت استفاده می کنند.این میزان به دلیل تجهیز این زبان به فریم ورک Node.js می باشد. به علاوه شما با ترکیب JS با HTML 5 و CSS 3 می توانید صفحات وب سازگار در موبایل و دیگر دستگاه ها طراحی کنید.

فریم ورک های بسیار محبوبی مانند React و Angular و Vue.js در محیط جاوا اسکریپت وجود دارند که به کمک استفاده از آنها در واقع زمان کمتری را صرف طراحی و توسعه صفحات وب خواهید کرد. به عبارت دیگر برنامه نویسان برای طراحی و توسعه صفحات وب در مقیاس های بسیار وسیع از JavaScript استفاده می کنند.

در مقابل اگر مایل به ساخت یک وبسایت فوق پیشرفته هستید زبان برنامه نویسی PHP گزینه بسیار مناسبی برای شما می باشد. کدنویسی در این زبان آسان و رایگان می باشد و همچنین قابلیت اجرایی بر روی سیستم عامل های مختلف را دارد. به دلیل بهره مندی از کتابخانه های بسیار، کدنویسی در آن با سرعت بسیاری انجام می گیرد. برخی از فریمورک های آن Laravel ,Symfony Zend و Codeignitor هستند که قابلیت های بسیاری به آن اضافه می کنند. در حقیقت اگر کار با زبان های شی گرا (Object-Oriented) برای شما آسان است و آشنایی مختصری با فریم ورک ها و کتابخانه ها نیز دارید، زبان برنامه نویسی PHP بهترین گزینه برای شما خواهد بود.

نتیجه گیری

برخلاف گذشته که طراحی صفحات وب به آسانی و با ادغام این دو زبان صورت می گرفت، اکنون و با ظهور فریم ورک Node.js، بسیاری از ویژگی های زبان PHP به گونه ای در جاوا اسکریپت تزریق شده است و به همین دلیل انتخاب بین این دو زبان تبدیل به چالش بسیار سختی برای برنامه نویسان شده است.ب ا مطالعه این مقاله و در نظر گرفتن نیازهای خود به عنوان یک برنامه نویس، قادر به انتخاب هر چه بهتر بین این دو زبان خواهید بود.