تفاوت رابط کاربری (UI) و تجربه کاربری (UX)

طراحی UI و UX دو اصلاح متداول در زمینه طراحی وب و اپلیکیشن به شمار می روند که اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند به گونه ای که به صورت یک اصطلاح واحد به نام طراحی UI/UX مورد استفاده قرار می گیرند. در این مقاله طراحی رابط کاربری و تجربه کاربری را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم و پس از آن تفاوت های هر یک را نیز با یکدیگر مرور خواهیم کرد، پس با ما همراه باشید.

طراحی رابط کاربری چیست؟

طراحی رابط کاربری (User Interface Design) یا همان UI به معنای طراحی گرافیکی یک اپلیکیشن است. رابط کاربری، دکمه ها، متن، تصاویر، اسلایدر، فیلدهای وارد کردن متن و تمام بخش های دیگری که کاربر با آنها تعامل دارد را شامل می شود. علاوه بر این طراحی صفحه نمایش، تکنیک Transition، انیمیشن و هر میکرو اینتراکشن نیز مربوط به طراحی UI می شود.

تمام عناصر دیداری، تعاملی یا انیمیشنی یک صفحه وب یا اپلیکیشن باید توسط طراحان UI طراحی شوند. طراحان UI شکل ظاهری اپلیکیشن را انتخاب خواهند کرد، به عبارت دیگر آنها الگوی رنگی، شکل دکمه ها و نوع فونت متن را انتخاب کرده و از این طریق رابط کاربری یک اپلیکیشن را توسعه می دهند.

آنها در حقیقت طراحان گرافیکی هستند که به فاکتورهای زیبایی شناسی (Aesthetics) توجه دارند و از جذابیت ظاهری رابط کاربری اپلیکیشن و متناسب بودن آن با اهداف برنامه اطمینان حاصل می کنند. به عبارت دیگر آنها یکپارچگی بین طراحی ظاهری و اهداف عناصر بصری صفحات وب را مورد بررسی قرار می دهند.

طراحی تجربه کاربری چیست؟

طراحی تجربه کاربری (User Experience Design) یا همان UX از طریق چگونگی تعامل کاربران با اپلیکیشن مشخص می شود. طراحان UX معمولاً سوالات زیر را مطرح می کنند:

• آیا تجربه کار با اپلیکیشن برای کاربر راحت است یا اینکه کاربر هنگام استفاده از آن سردرگم می شود؟
• آیا مسیر جستجوی اپلیکیشن از یک الگوی منطقی پیروی می کند یا اینکه صرفاً بر اساس یک طرح دلخواه پیاده شده است؟
• آیا استفاده از اپلیکیشن موجب برطرف کردن نیازهای کاربران می شود یا اینکه کاربران برای رسیدن به اهداف خود دچار مشکل می شوند؟

در حقیقت نحوه تعامل کاربران و سهولت استفاده از عناصری که طراحان UI طراحی کرده اند، خوب یا بد بودن تجربه کاربری یک اپلیکیشن را تعیین خواهد کرد. بنابراین رابطه طراحان UX با UI یک اپلیکیشن پیوند خورده است و به همین دلیل مردم تفاوت میان UI و UX را متوجه نمی شوند. وظیفه طراحان UI محدود به طراحی شکل ظاهری رابط کاربری است، در حالی که طراحان UX مسئولیت رسیدگی به عملکرد رابط کاربری را بر عهده دارند.

طراحان UX ساختمان و کاربرد رابط کاربری را مشخص می کنند و نحوه سازمان دهی و ارتباط تمام قسمت ها با یکدیگر را مورد بررسی قرار می دهند؛ به عبارت دیگر آنها چگونگی فعالیت و عملکرد رابط کاربری را طراحی می کنند. اگر نحوه عملکرد رابط کاربری خوب باشد، آنگاه کاربران تجربه مطلوبی در زمان استفاده از اپلیکیشن خواهند داشت. البته اگر استفاده از اپلیکیشن سخت و پیچیده باشد، کاربر حس خوشایندی در رابطه با اپلیکیشن نخواهد داشت بنابراین جلوگیری از این موضوع نیز بر عهده طراحان UX خواهد بود.

مقدار مشخصی از روش های تحلیلی نیز در طراحی تجربه کاربری وجود دارد. طراحان در حقیقت با ساخت رندرینگ وایرفریم ها (Wireframes) بازخورد کاربران از تعامل با رابط کاربری را دریافت کرده و با طرح های خود ادغام می کنند. به عبارت دیگر این کاربران هستند که ترجیح می دهند با اپلیکیشن چطور تعامل داشته باشند، بنابراین درک این موضوع برای طراحان UX بسیار حائز اهمیت است.

نحوه کار مشترک UI و UX

همانطور که مشاهده کردید، طراح UX نحوه عملکرد رابط کاربری را مشخص کرده و طراح UI وظیفه طراحی شکل ظاهری آن را بر عهده دارد به گونه ای که هر دو تیم به صورت مشترک با یکدیگر همکاری می کنند. در حالی که تیم UX بر روی جریان اپلیکیشن، وظایف دکمه ها و چگونگی عملکرد رابط کاربری فعالیت می کند، تیم UI نحوه نمایش رابط کاربری اپلیکیشن را طراحی می کند.

برای مثال فرض کنید تیم توسعه در طی فرآیند طراحی به این نتیجه می رسد که دکمه های بیشتری را به قسمت خاصی از اپلیکیشن اضافه کند؛ بنابراین این موضوع، سازمان دهی، شکل و اندازه ظاهری دکمه ها را تغییر خواهد داد. در این صورت تیم UX بهترین روش برای چیدمان دکمه های جدید را طراحی می کند و تیم UI طرح های ظاهری خود را با این چینش جدید تطبیق خواهد داد. همکاری و تعامل مداوم بین تیم های UI و UX باعث می شود که رابط کاربری اپلیکیشن عملکرد بسیار مطلوبی داشته باشد.

به عنوان مثالی دیگر طراحی متفاوت دو سس کچاپ موجود در تصویر زیر را می توانید در نظر بگیرید. درب سس سمت راست طوری طراحی شده که می توان آن را به حالت برعکس بر روی میز قرار داد تا همیشه سس های داخل قوطی در انتهای درب جمع شود و استفاده از آن را ساده تر کند. این ویژگی باعث برتری این سس نسبت به سس سمت چپی می شود چرا که کاربر در استفاده از آن بسیار راحت تر است. بنابراین تصمیم اینکه چنین طرحی برای سس کچاپ پیاده شود با تیم UX و ساخت آن که شامل ابعاد، رنگ ها، نوشته ها و… می شود با تیم UI خواهد بود.

تحقیق و پژوهش

انجام پژوهش یک موضوع بسیار مهم برای طراحان UI و UX محسوب می شود به گونه ای که جمع آوری اطلاعات در فرآیند طراحی بسیار کمک کننده است و باعث می شود هر دو تیم در یک چهارچوب مشخص حرکت کنند. هر دو تیم در حقیقت در مورد خواسته ها و انتظارات کاربران از اپلیکیشن تحقیق خواهند کرد.

این تحقیق اغلب به صورت تکرارشونده و با اهداف کاربردی انجام می پذیرد به گونه ای که کاربران واقعی با یک نسخه آزمایشی از عناصر بصری تعامل برقرار می کنند تا نتیجه کار طراحان مورد آزمایش قرار گرفته شود، سپس بازخورد کاربران در تحقیقات بعدی اعمال می شود. این فرآیند موجب تولید وایرفریم ها می شود که در آن پاسخگویی کاربران به عناصر رابط کاربری مورد آزمایش قرار می گیرد.

این تحقیقات در برخی اوقات شامل نمونه سازی سریع و تست A/B است که در آن طراحی ظاهری مورد علاقه کاربران از بین نسخه های مختلف رابط کاربری مشخص می شود. به طور کلی تحقیق و پژوهش نقش اساسی در فعالیت طراحان دارد، اما اطلاعاتی که طراحان UI و UX جمع آوری می کنند با یکدیگر متفاوت است.

تحقیق و پژوهش در طراحی UI

طراحان UI باید از متناسب بودن زبان بصری با اپلیکیشن مورد نظر اطمینان حاصل کنند. آنها انتظارات کاربر را پیش بینی می کنند. برای مثال اگر تیم شما در حال طراحی یک اپلیکیشن خدمات مسافرتی است، طراحان UI باید اپلیکیشن های قدیمی این حوزه را به طور کامل مورد بررسی قرار دهند. کدام اپلیکیشن ها کاربردی بودند؟ کدام برنامه ها موفق نبودند؟ به عبارت دیگر بررسی نمونه های قبلی باعث یادگیری هر چه بیشتر طراحان می شود.

برای مثال اجرای تحقیقات ممکن است به طراحان نشان دهد که کاربران آیکون های ساده را به طرح های جسورانه ترجیح داده و در هنگام استفاده از آنها احساس بهتری را تجربه می کنند، بنابراین طراحان UI از این موضوع در پروژه خود استفاده خواهند کرد. زیبایی شناسی که طراحان انتخاب می کنند به خود آنها بستگی دارد و معمولاً ریسک عدم توجه به قوانین و انتظارات کاربران را به جان می خرند.

ریسک پذیری در برخی از مواقع مفید است چرا که طراحان UI می خواهند طراحی رابط کاربری برای کاربر ماندگار و به یاد ماندنی شود. البته این ریسک پذیری باید به گونه ای باشد که کاربران نیز هدف عناصر موجود در یک اپلیکیشن را درک کنند.

تحقیق و پژوهش در UX

طراحی UX معمولاً بر روی انتظارات کاربران متمرکز است. تعاملات و تجربیاتی که کاربران در طول زندگی خود با هرگونه اپلیکیشن کاربردی داشته اند، انتظارات آنها در مورد عملکرد رابط کاربری یک اپلیکیشن را تعیین می کند. اگر طراح UX با انتظارات کاربران آشنا نباشد، رابط کاربری طراحی خواهد کرد که باب میل کاربر نخواهد بود. به عبارت دیگر کاربران رابط کاربری متفاوت را نمی پسندند بنابراین طراح UX در زمان ساختارشکنی باید به این موضوع توجه داشته باشد که کاربران در برخورد با رابط کاربری متفاوت معمولاً دچار اشتباه و سردرگمی می شوند.

نتیجه گیری

طراحی UI و UX  هر کدام دارای مجموعه مهارت های متفاوتی هستند، اما برای موفقیت یکدیگر به صورت مشترک و یکپارچه عمل می کنند. طراحی ظاهری زیبا، پیچیدگی و مشکلات رابط کاربری را جبران نمی کند و طراحی ظاهری ضعیف نیز باعث تجربه کاربری منفی می شود. به عبارت دیگر طراحی UI و UX باید به صورت بی عیب و نقص پیاده سازی شوند تا رابط کاربری مطابق با انتظارات کاربر عمل کند.